Durak (The Fool)

Deze suspensethriller over een flatgebouw dat op instorten staat is net als Andrej Zvjagintsevs Leviathan een onbeschaamde aanklacht tegen de corruptie in Rusland.

Hitchcock legde ooit het verschil tussen "surprise and suspense" als volgt uit: "Een bom onder een tafel die explodeert, dat is een verrassing, maar als iemand weet dat ‘ie onder de tafel ligt maar niet wanneer hij ontploft, dat is suspense". In Durak, van de Russische regisseur Yuriy Bykov, is die bom een enorm flatgebouw dat op instorten staat en wordt de suspense met elke minuut die wegtikt ondragelijker, omdat hoe langer gewacht wordt met het ontruimen van het pand, hoe groter de kans is dat de ruim 800 nietsvermoedende bewoners — vooral drugsverslaafden en werkelozen — het niet zullen overleven.
Het woord durak, wat dwaas betekent in het Russisch (en waar ons woord doerak weer van is afgeleid), slaat op Dima, een bescheiden loodgieter in een provinciale stad die tijdens een routineklusje ontdekt dat een uitgeleefd flatgebouw enorme scheuren vertoont en op ieder moment in tweeën kan splijten. De gemeenteraadsleden hebben jarenlang het budget dat beschikbaar was voor reparatiewerkzaamheden in hun zak gestoken. De principiële Dima wil de levens van al die mensen niet op zijn geweten hebben. Daarom besluit hij om de gemeentelijke instanties er midden in de nacht van te overtuigen het gebouw onmiddellijk te ontruimen en daarvoor moet hij het opulente verjaardagsfeest van de burgemeester in een hotel verstoren. Maar als ze tot onmiddellijke ontruiming over gaat, weet de burgermoeder, geeft ze indirect toe dat ze verantwoordelijk is voor het gevaar dat moet worden ontweken.
Net als Andrej Zvjagintsevs Canneswinnaar Leviathan is Durak een onbeschaamde aanklacht tegen het immorele en corrupte bestuur van het hedendaagse Rusland. Maar omdat de film in de vorm van een suspensethriller is gegoten, werkt Durak niet alleen als politiek pamflet en hedendaagse tragedie maar ook als onderhoudende achtbaanrit — alhoewel niemand waarschijnlijk een happy end zal verwachten. Geheel onverwacht vinden de meest bloedstollende scènes in Bykovs koud en klinisch in beeld gebrachte film plaats in een hotelvergaderzaal, waar de burgemeester, door Nataliya Surkova gespeeld als een keihard en heerszuchtig loeder, haar gemeenteraadsleden tegen elkaar probeert uit te spelen om haar eigen hachje te kunnen redden en daar ook de tijd voor neemt, terwijl het leven van honderden mensen op het spel staat. Tegenover haar staat Artem Bystrovs Dima, een vertegenwoordiger van de arbeidersklasse die ’s lands leiders graag leegzuigt maar waarvan ze tegelijkertijd geen weerwoord dulden. Het tragische is dat Durak maar al te goed illustreert dat zijn medelijden met de medemens in een bikkelharde wereld wel eens Dima’s grootste zwakheid zou kunnen zijn.

Boyd van Hoeij