Du forsvinder

Het waren mijn hersenen, niet ik

  • Datum 13-09-2017
  • Auteur
  • Gerelateerde Films Du forsvinder
  • Regie
    Peter Schønau Fog
    Te zien vanaf
    01-01-2017
    Land
    Denemarken/Zweden
  • Deel dit artikel

Foto Martin Dam Kristensen

Hoe lang ben jij nog jij, wanneer je persoonlijkheid door neuropathologie verandert? Het hele genre van de whodunnit kan op de helling.

Stel dat ergens na de impeachmentprocedure blijkt dat Trump al die tijd een tumor had die op zijn frontaalkwab drukte. Het gebied in de hersenen waar grof gezegd de hogere cognitieve functies zoals sociaal acceptabel gedrag geregeld worden. Of wie zegt dat Ronald Reagan niet al subtiel symptomen van Alzheimer vertoonde toen hij nog in functie was? Dit is geen luchtfietserij: onderzoekers analyseerden transcripten van bijna vijftig persconferenties gedurende de periode 1981-1989 en ontdekten, anders dan bij Bush, een significant slinkende woordenschat. Ze publiceerden erover in The Journal of Alzheimer’s Disease.
Hoe lang ben jij nog jij, wanneer je persoonlijkheid door neuropathologie verandert? Hoe lang blijf je verantwoordelijk als je niet meer in staat bent te begrijpen wat je doet? Fascinerende maar ook complexe vragen waar ons rechtssysteem nauwelijks een antwoord op heeft. Daarin ben je toerekeningsvatbaar of niet. Het gaat natuurlijk om het uitgestrekte grijze gebied daar tussen.
Du forsvinder (‘Je verdwijnt’) speelt zich af rond een rechtszaak waarin het hoofd van een school zich moet verdedigen vanwege het verduisteren van miljoenen Deense kronen. Dat hij het geld heeft verduisterd, is niet de vraag. De complicerende factor is dat een tumor wordt gevonden die zijn gedrag kan hebben beïnvloed. Dat voert althans zijn advocaat aan, gespeeld door de in juni overleden acteur Michael Nyqvist (bekend geworden als Mikael Blomkvist in de verfilming van de Millennium-trilogie). Is er sprake van schuld als de man niet begreep wat hij deed? Is er dan nog wel een dader? Het hele genre van de whodunnit kan dan op de helling.
Als film is Du forsvinder niet interessant. Meer geschikt voor tv dan voor de bioscoopzaal. Het zijn bovenstaande vragen die het materiaal interessant maken. Af en toe verlaten we de rechtszaal voor een flashback. Soms moet die het veranderende gedrag van het schoolhoofd illustreren maar vaker is het een excuus om didactisch iets over de werking van de hersenen te vertellen.
Feit is dat de juridische vragen nooit definitief beantwoord kunnen worden. Ook al weten we precies hoe de hersenen werken, dan nog is de grens tussen wel en niet verantwoordelijk arbitrair en een kwestie van afspraak. Maar zover gaat de film helaas niet. Du forsvinder begint op driekwart iets over vrije wil te mompelen, gooit dan een buitenechtelijke relatie in de mix en laat personages zeggen dat ze niet verantwoordelijk zijn voor wat ze doen omdat alle gedrag toch biologisch bepaald wordt. Die scène is bedoeld om te illustreren dat ontoerekeningsvatbaarheid ook makkelijk als excuus kan worden aangevoerd, maar dat is een open deur. Je krijgt de indruk dat de makers uiteindelijk niet goed raad wisten met het materiaal. Dat er drie editors aan hebben gewerkt, is in dit geval geen goed teken. In plaats van de interessante vragen te preciseren, haalt de film er in de laatste akte nog wat extra filosofische en biologische kwesties bij — contaminatie heet dat, in jargon — en roert er ook nog even extra melodrama doorheen. Er schuilt absoluut een betere film in dit materiaal. Want de vragen blijven.

Ronald Rovers