Der Hauptmann

Als monsters langs de Duitse dorpen

  • Datum 04-04-2018
  • Auteur Guus Schulting
  • Gerelateerde Films Der Hauptmann
  • Regie
    Robert Schwentke
    Te zien vanaf
    01-01-2017
    Land
    Duitsland/Frankrijk/Polen
  • Deel dit artikel

Robert Schwentkes eerste Duitse film sinds 2003 zal vast en zeker de Duitse tongen losmaken. Der Hauptmann laat zien hoe het nationaal­socialisme de Duitse samenleving tot in haar vezels aantastte en zelfs goedaardige burgers veranderde in gewetenloze opportu­nisten.

Der Hauptmann is een oorlogsdrama dat kijkt als een post-apocalyptische thriller. Een kille en ruwe vertelling gebaseerd op een korte periode uit het leven van oorlogsmisdadiger Willi Herold, die zich in de laatste weken van het Derde Rijk voordeed als een Wehrmacht-officier en er moordend en plunderend op uit trok. Onderweg sloten rondzwervende soldaten zich bij hem aan. Hun missie was hem door de Führer persoonlijk opgedragen, maakte Herold ze wijs. Als een troep waanzinnigen trokken ze langs de dorpen en zo bleven ze uit handen van de militaire politie.
De Duitse regisseur Robert Schwentke, die jarenlang in Hollywood actiefilms als Red en de young adult-dystopie Insurgent regisseerde, vertelt dat verhaal zonder al te veel plot. In de eerste scène komt de uit het leger gevluchte Willi Herold (Max Hubacher) nog als de onschuld zelve het beeld in gerend, op het eind van de film zal hij als sadistisch martelaar weer het bos in verdwijnen. Ondertussen wordt hij net als iedereen in de maalstroom van de oorlog meegesleurd.

Overlevingsstrategie
Voor de verbeelding van die oorlog leunt Schwentke sterk op bekende elementen uit post-apocalyptische films: eenzame, verlaten landschappen (door vaste cameraman Florian Bauhaus in strak zwart-wit gefilmd), een minimalistisch pulserende elektronische score, wantrouwen dat uit elke ontmoeting met een vreemdeling spreekt. De militie die Herold in de openingsscène over een modderig weiland achternajaagt, lijkt zo weggereden van de set van Mad Max. Een groepje opgefokte soldaten in een ronkend oorlogsvoertuig. “Varkentje waar ben je”, buldert de officier (Alexander Fehling), terwijl Herold zich onder een boomstronk schuilhoudt.
Meer ontregelend zijn de momenten van hysterische oorlogspoëzie. Zo treffen we Herold midden in een weiland, net in het officierspak gestapt. Dromerig staart hij voor zich uit, terwijl de wereld om hem heen draait. Met een kinderlijke blik bekijkt hij z’n officierskostuum. Eén moment vraag je je af wat je met die onschuldig ogende soldaat aanmoet: was dit nu een sadist of is zijn officiersrol een uit de hand gelopen overlevingsstrategie? Dan stapt Herold langzaam in zijn sadistische rol. “Tegen wie denk je dat je het hebt”, schreeuwt hij tegen het verlaten veld. Zijn ogen glinsteren op.
De grootste misdaad van de echte Willi Herold was een bloedbad in het gevangeniskamp Aschendorfermoor, waarbij hij een grote groep gevangenen een kuil liet graven en ze vervolgens liet executeren. Schwentke toont daarvan de troosteloze zang van de slachtoffers, de gelatenheid waarmee die kuil gegraven werd, de machteloosheid op hun gezichten wanneer de opdracht tot vuren komt. Maar vooral ook de gulzigheid van de kampleiding (eindelijk iemand die orde op zaken stelt), en het gemak waarmee Herold en de zijnen hun nieuw gevonden rol en de daarbij behorende macht zich eigenmaakten. Ook oorlog is een rollenspel, spiegelt Schwentke ons in die meest verontrustende momenten voor. Je hoeft alleen maar het daartoe behorende pak aan te trekken.