DENNIS HOPPER: THE DECISIVE MOMENTS

Slingeren langs gapende afgronden

Dennis Hopper

Thom Hoffmans documentaire Dennis Hopper: The decisive moments is een interessant portret van een ras-Amerikaanse vrijbuiter. "Hopper personifieert het goede én het slechte van de jaren zestig. Hij vertegenwoordigt links en rechts Amerika, was een libertijn en een oer-Amerikaanse cowboy in één."

De oude man herinnert zich hoe hij als tiener rondzwerft door de barre omgeving van Dodge City, Kansas. Hij loopt over de treinrails en stapt af en toe opzij om een passerende trein langs te laten. Lang kijkt hij ze na. Hij vraagt zich af waar de treinen heenrijden. De tiener heet Dennis Hopper. Hij heeft een enorme drang acteur te worden, al vinden zijn ouders zoiets een excuus om je als een nietsnut te gedragen. De jonge Dennis slaagt erin Hollywood binnen te komen en speelt bijrollen in de James Dean-films Rebel without a cause en Giant. Hij raakt met Dean bevriend. Dennis is verkocht.
Met deze sterke opening begint Thom Hoffman zijn documentaire Dennis Hopper: The decisive moments. Het klinkt als een fraaie prelude voor een droomcarrière, maar de kijker weet dat de loopbaan van de acteur/regisseur zich langs gapende afgronden slingerde. Na het fenomenale succes van Easy rider verloor Hopper met regelmaat zijn verstand dankzij de ongelofelijke hoeveelheden drank en drugs waarmee hij zijn lichaam en ziel vergiftigde. Berucht zijn de draaidagen van Hoppers tweede film als regisseur, The last movie. De ‘impressionistische film’ werd een faliekante flop, de man zelf verdween van de set en werd poedelnaakt en raaskallend in een Zuid-Amerikaanse jungle teruggevonden. Ook op de sets van Apocalypse now en Der Amerikanische Freund liep Hopper rond als een kip zonder kop.
Begin jaren tachtig herpakte Hopper zich na een hemeltergend verblijf in een ontwenningskliniek en maakte met zijn rol als de psychopaat Frank in Blue velvet een glorieuze terugkeer. Zulke beslissende momenten worden uiteraard door Hoffman uitgebreid geanalyseerd met behulp van een aantal gesprekspartners als Wim Wenders en Walter Hopps, die in boeiende interviews blijk geven van een groot inzicht in Hoppers persoonlijkheid. De hoofdmoot vormt een openhartig gesprek met de man zelf, terwijl archiefbeelden ter illustratie dienen. En hier zit een addertje onder het gras: het is natuurlijk moeilijk kiezen uit de grote hoeveelheid materiaal, maar er hadden toch wel wat meer tegendraadse Hopper-rollen à la The Texas Chainsaw massacre 2 of River’s edge in gemogen. Maar daarover straks meer.

Cowboy
Dat Hopper als regisseur en acteur al jaren geen vuurwerk meer aflevert mag geen verrassing heten, aangezien hij zich tegenwoordig meer manifesteert als schilder en zich toelegt op zijn magnifieke kunstcollectie. Hoppers bezoek aan zijn tentoonstelling in het Amsterdamse Stedelijk Museum bleek voor Thom Hoffman zo een uitgelezen mogelijkheid de grillige loopbaan van de acteur in het juiste perspectief te plaatsen. Of was de kiem voor de documentaire al veel eerder gezaaid?
Thom Hoffman: "Easy rider was voor mij een film waar ik als jong ventje enorm tegen opkeek. Ik heb altijd een bewondering gehad voor de explosie van creativiteit en de bevrijding van de generatie van de jaren zestig. Het leek me een raadsel dat er plotseling zoveel vrijheid in de kunsten ontstond. Ik kwam uit een dorpje en was gefascineerd door die generatie. Hopper, zo zegt Wim Wenders, personifieert het goede én het slechte van de jaren zestig. Hij vertegenwoordigt links en rechts Amerika, hij stond synoniem voor drugs, was een libertijn en een oer-Amerikaanse cowboy in één."
Thom Hoffman, zelf acteur, fotograaf en beeldend kunstenaar, heeft een uitgesproken mening over Hoppers kwaliteiten als acteur: "Ik vind hem een matige, soms zelfs slechte acteur. Hij heeft zijn mond vol over ‘method acting’, maar ik geloof niet dat hij daar ook maar iets mee te maken heeft. Dennis Hopper is een echte Amerikaanse acteur die zijn eigen persoonlijkheid meebrengt in elke rol. Dat is overigens wat anders dan wat Robert De Niro doet. Die transformeert in het personage dat hij speelt. Hopper is altijd zichzelf, speelt elke keer dezelfde rol. Dat is het omgekeerde van ‘method acting’. James Dean deed dat wel. Aan de andere kant: Hopper heeft wél in de belangrijkste films van de laatste vijf decennia gespeeld. Hij is als een kameleon meegegroeid. Hij is niet een van Hollywoods grootste acteurs, wel een van de markantste persoonlijkheden."

Marionettenspeler
Hopper staat bekend als een moeilijke man, opvliegend, wispelturig, ondoorgrondelijk. Hoffman maakte meerdere interviews met Hopper en diens vrienden en collega’s uit de kunst- en filmwereld. Hoe eerlijk was hij? Hoffman: "Vanuit de Europese optiek valt moeilijk te zien hoe eerlijk een Amerikaan is. Amerikanen zijn voortdurend bezig met hun imago. Weinig mensen in de documentaire durfden het achterste van hun tong te laten zien. Hopper zelf was bijzonder aardig, maar je weet dat hij een masker draagt en op zijn hoede is. Maar dat is Amerikaans, dat is een manier van met elkaar omgaan die wij niet kunnen beoordelen. Toen hij een tijd terug in een talkshow iets gemeens over acteur Rip Torn zei, spande die prompt een proces wegens smaad aan en moest Hopper een schadevergoeding van een half miljoen dollar betalen. Hopper is een marionettenspeler. Hij wilde precies weten wat collega’s of vrienden over hem aan mij hadden verteld en wist daar achter te komen. David Lynch was een curieuze man, maar erg positief over Hopper. Wim Wenders brak het ijs: hij was de eerste die eerlijk durfde te zijn over het disfunctioneren van Dennis tijdens het maken van Der Amerikanische Freund. Toen wist Dennis heel goed dat hij over bepaalde zaken open kaart moest spelen. Wenders was trouwens een ongelofelijke man, we konden werkelijk ieder woord dat hij uitsprak gebruiken."
"Ik vind Hopper als regisseur interessanter dan als acteur. Out of the blue beschouw ik als zijn meesterwerk. Dat is echt een fantastische jaren tachtig-film: rauw, klein, ontdaan van de hippe, verdoezelende sixties-stijl. Het is een harde film over een harde wereld, gemaakt door een regisseur die zwaar aan drugs verslaafd was. Niemand in Amerika wilde die film zien. In Out of the blue is hij misschien wel eerlijker in zijn zelfportret dan tijdens interviews. Hij ging net als Bukowski met de billen bloot en maakte die film vanuit de goot. Bovendien nemen vrouwen een vreemde positie in zijn films in. De mannen zijn crypto-cowboys die op zoek zijn naar zichzelf — kijk maar naar The hot spot met die vreselijke Don Johnson, een mislukte maar erg interessante film."

Thom Hoffman
 

Hel
Thom Hoffman maakte in 1993 het docudrama De domeinen Ditvoorst over de getroebleerde filmmaker Adriaan Ditvoorst, die uiteindelijk zelfmoord pleegde. De parallellen tussen de film over de Nederlandse rebel en de Dennis Hopper-documentaire zijn duidelijk. Op de vraag of Hoffman meer plannen heeft voor documentaires of wellicht speelfilms begint hij meteen zwaar te zuchten: "Productioneel gezien was deze film een zware beproeving, vooral vanwege de dure rechten van de fragmenten die we wilden gebruiken. De Amerikaanse filmindustrie is dermate hard dat dat automatisch leidt tot omissies in de fragmenten die je wilt tonen. Als je weet wat je voor tien seconden James Dean moet betalen… En dan heb ik het niet eens over Hopper zelf, die tijdens het maken van onze film anderhalf jaar van de aardbodem was verdwenen. Dat heeft de boel natuurlijk enorm opgehouden. Maar goed, ik wil graag nog een rebel als Ditvoorst of Hopper aanpakken. Paul Verhoeven lijkt me een mooi onderwerp, zo zou het een fraaie trilogie kunnen worden. Maar er zijn meer opstandige geesten, zoals Ian Kerkhof of Johan van der Keuken. Ik wil graag documentaires blijven maken. Maar speelfilms? Man, een film maken is een hel. En je bent niet eens blij wanneer je ermee klaar bent."

Mike Lebbing

Dennis Hopper: the decisive moments is tevens de openingsfilm van het Dennis Hopper-retrospectief, dat vanaf 5 mei een drietal weken in het Amsterdamse Kriterion wordt vertoond. Het volledige programma en meer informatie is te vinden op kriterion.nl.