Delta

Kornél Mundruczó weet in zijn aan Béla Tarr refererende Delta een passend broeierige sfeer op te roepen voor zijn verhaal over een incestueuze liefde. Maar de film is ook tergend vaag.

“Dit is je zus.” De moeder stelt het droogjes tegen haar zoon in de openingsscène van Kornél Mundruczó’s Delta. De zoon was lang weg en is nu weer terug, zonder dat de regisseur de noodzaak voelt afwezigheid en terugkeer uit te leggen. Hij komt gewoon zonder iets te zeggen haar café in wandelen. Ook de zus blijft stil. De twee kijken elkaar aan, meer niet. “Omhels elkaar dan”, dringt de moeder aan. Dat doen ze, en daarmee luiden ze het begin in van een relatie die onafwendbaar de grenzen van het sociaal acceptabele opzoekt.

Dit alles speelt in een dorpje in de Roemeense Donaudelta, vruchtbaar groenbruin land doorkruist door watertjes en meren waar de zelfgestookte palenka bij moeders café met jerrycans tegelijk wordt ingeslagen. Hoewel de bewoners — op de moeder en dochter na schijnbaar alleen mannen — van het water leven, lijken ze er ook een angst voor te hebben. De broer onttrekt zich dan ook letterlijk aan de gemeenschap wanneer hij besluit om, geholpen door zijn zus, midden op het meer zijn huis te bouwen. Hij begint met een tientallen meters lange steiger die eerst nog nergens heen leidt. Aan het eind van die steiger legt hij de fundamenten van een houten woning. Langzaam ontstaat een gebouw, en met het huis groeien ook broer en zus verder naar elkaar toe. Dat valt natuurlijk niet goed bij de dorpelingen, met de agressieve stiefvader voorop.

Mislukt mysterieus
In feite maakte Kornél Mundruczó Delta bijna twee keer. Halverwege de opnames van wat Delta had moeten worden, stierf de beoogd hoofdrolspeler, Lajos Bertók. Uiteindelijk werd de film opnieuw gedraaid, ditmaal met Félix Lajkó in de hoofdrol. De in Hongarije zeer bekende violist, die ook tekent voor de enigmatische filmscore, speelt in Delta zijn eerste hoofdrol. Ook de rol van de moeder werd hercast. De enige constante tussen de eerste en tweede versie van de film is Mundruczós muze Lili Monori, de zus, die ook de hoofdrol vertolkte in zijn vorige film Johanna (2005).

Mundruczó heeft goed naar het werk van zijn landgenoot Béla Tarr gekeken — de grootmeester wordt niet voor niets bedankt in de eindcredits. Delta zoekt naar eenzelfde magisch-realistische landerigheid als het beste werk van Tarr, maar mist de stuwende raadselachtigheid die ervoor zorgt dat je er bij Tarr de aandacht bijhoudt. Het zou interessant zijn de opnamen met Bertók, een alleszins charismatischer acteur dan de wat vlakke Lajkó, naast de voltooide film te kunnen leggen. Dan zou te zeggen zijn of de afwezigheid van het hoofdkarakter — het hoofd constant gebogen, de ogen verscholen achter lange lokken haar — een bewuste keuze was, een mislukte poging het karakter mysterieus te houden, of dat het te wijten is aan Lajkó.