De lange weg naar het Noorden (Tout en haut du monde)

De mogelijkheden van 2D-animatie zijn nog lang niet uitgeput, bewijst dit avonturenverhaal dat op het animatiefilmfestival Annecy de publieksprijs in de wacht sleepte.

In de animatiefilm De lange weg naar het Noorden (Tout en haut du monde) onderneemt een Russisch meisje uit aristocratische kringen aan het eind van de negentiende eeuw een gevaarlijke tocht naar de Noordpool om haar grootvader te zoeken.
Zo samengevat denk je al snel aan een Disneysprookje. Verrassend dus dat de Franse animator Rémi Chayé met dit regiedebuut een heel eigen toon aanslaat. Een kruising van coming of age-story en klassiek avonturenverhaal, vormgegeven als sobere maar stijlvolle 2D-animatie die gestileerd en toch realistisch is.
De vijftienjarige Sasha heeft op haar baldebuut voor een schandaal gezorgd. Ze heeft zomaar haar mond opengedaan tegen de arrogante adviseur van de Tsaar! "Je bent net als je opa", zegt haar moeder verwijtend. "Die veroorzaakte ook steeds problemen zonder te begrijpen waarom." Nee, Sasha begrijpt inderdaad niet waarom ze niet mag pleiten voor een nieuwe zoekactie naar haar geliefde grootvader, een beroemde ontdekkingsreiziger die niet terugkeerde van zijn laatste expeditie. Maar nu meent Sasha, meer geïnteresseerd in wiskunde en navigatie dan in baljurken, dat ze een nieuw spoor heeft ontdekt. Koppige tiener die ze is, gaat ze er op een donkere nacht vandoor.
Een baantje als keukenhulp in een ruige havenkroeg aan de IJszee is haar snelcursus volwassen worden. Ze trotseert spot en bedrog, tot ze een kapitein van een tot ijsbreker omgebouwd stoomzeilschip weet over te halen haar mee te nemen. In de poolstreken begint de ware beproeving, want onder grimmige omstandigheden komen ook de onderlinge verhoudingen onder druk te staan.

Overlevingstocht
Chayé laat intussen zien hoe hij die adembenemend mooie en tegelijk huiveringwekkende wereld met ogenschijnlijk simpele streken op het doek zet. Dat het verhaal in het begin wat omslachtig van start gaat nemen we dan graag voor lief.
In technisch opzicht is de animatie eenvoudig maar sprekend, met sfeervol gebruik van kleur en licht. Regie en ‘cameravoering’ lijken op die van een gewone speelfilm, terwijl de animatie er toch weer een soort fabel van maakt. De beelden doen vaak denken aan elegante schilderijen waarvan alleen de meest noodzakelijke delen in beweging komen. Maar dan wel levensecht. Een paar sprekende ogen, een lijntje voor de mond, een lichte hoofdbeweging, meer heeft Chayé niet nodig voor karakter en emotie. Wat niet wil zeggen dat heftige conflicten en spektakel ontbreken. En een wilde wolkenlucht kan ook heel expressief zijn.
Een overlevingstocht met spannende en speelse momenten, waarin Sasha wordt neergezet als een voor haar tijd zeer onafhankelijk meisje. Op zich niet wereldschokkend, maar onderhoudend genoeg om jong en oud aan te spreken, ook door de fraaie uitvoering. En wat de band tussen Sasha en haar grootvader betreft — dat wordt samengevat in ontroerend moment zoals dat alleen in animatie kan.

Leo Bankersen