DE ENGEL VAN DOEL

Doel is de mooie naam van een dorp bij Antwerpen dat moet wijken voor de haven. de engel van doel filmde er ook de vergankelijkheid van de mens.

"Het gaat goed, maar het zal zo goed niet blijven", is een van de vele droge opmerkingen van de laatste bewoners van Doel, het dorp onder de rook van Antwerpen dat vanwege de uitbreiding van de haven op de linkeroever in rap tempo een spookdorp is geworden, compleet met ramptoeristen. "Als het allemaal plat ligt dan kun je niet meer naar huis hè", is nog zo’n waarheid als een koe. In stemmig zwart-wit en op 16mm geschoten laat de engel van doel het laatste groepje mensen zien dat verknocht is aan dit eigenaardige, bijna verlaten oord, waar vrachtschepen in de mist voorbij varen, een pastoor met artrose een lege kerk toespreekt en op straat enkel flarden van gehoest te horen is. Hier vinden de beste gesprekken plaats tijdens het garnalen pellen. Het leven dat Doel had, heeft geen doel meer.
Twee bejaarde vriendinnen proberen elkaar moed in te spreken in bijna absurdistisch aandoende gesprekjes aan de keukentafel. "Denk toch aan het huwelijksfeest dat eraan zit te komen." "Maar die is pas twaalf jaar, en bovendien ik heb helemaal geen zin in een huwelijksfeest."
De documentaire zit vol met dit soort tragikomische taferelen. Zoals met één van de vriendinnen die we bij een graf de bloemen zien herschikken. "Zo, nu kun je er weer tegenaan", zegt ze. Of de Doelenaren zich zelf mentaal ook zo makkelijk laten wapenen, is de vraag. De werkgelegenheid van het havenpersoneel is met de uitbreiding zeker gesteld maar wat de toekomst voor de laatste bewoners brengt, is ongewis.

Koekje
Het schikken en herschikken was ook het onderwerp van die andere mooie documentaire over een gebied dat op de schop ging, weemoed en wildernis van Digna Sinke, over het eiland Tiengemeten. Sinke, ook producent van de engel van doel, liet in haar documentaire de veranderingen van het landschap heel duidelijk zien, terwijl de engel van doel juist de stilstand in het dorp filmt. Zo zijn er geen hijskranen of andere tekenen van de op handen zijnde vernieuwing te zien, enkel de thuisloze zielen en het koekje dat al een jaar in de trommel ligt.
Filmmaker/fotograaf Tom Fassaert maakte eerder verwante korte documentaires, zoals cockerill est a nous, over de ondergang van de laatste hoogovens van Seraing en de manier waarop de inwoners houvast zoeken in het socialisme, geloof en elkaar, en zonen van de zon, over een kleine gemeenschap van rendierhouders aan de noordelijke buitengrens van Europa die moeten toezien hoe familieverbanden verbrokkelen en het dorp langzaam maar zeker leegloopt.
Het dorp Doel werd enkel nog bezocht door de onvermijdelijke kunstenaars die een fijne neus hebben voor desolate plekken als dit en er een muziekfeest organiseerden, onder het motto: ‘een vrijhaven voor cultuur’. Zo staat Doel, dat ook al een onderwerp was in de documentaire the forgotten space, op de valreep in de belangstelling — pas als het ter ziele gaat.

Mariska Graveland