Cowboys

Uit het keurslijf van de western

Is het een vlucht of een ontvoering? De verwarde Troy trekt met zijn trans zoon Joe de wildernis in, waar beiden zichzelf kunnen zijn, ver van de onredelijke eisen van de maatschappij.

Het Previously Unreleased-programma opende in juni met First Cow van Kelly Reichardt, een film die een draai geeft aan de klassieke macho western – en daarmee ook de geschiedenis van Amerika als smeltkroes van culturen in een nieuw licht zet. Met Cowboys biedt het programma een tweede film die morrelt aan de wetten van de western om ruimte te maken voor nieuwe perspectieven, in dit geval in een hedendaagse setting.

De cowboys uit de titel zijn vader Troy en zijn tienjarige zoon Joe – al werd die geboren als dochter Josie. Troy is gescheiden van Joe’s moeder Sally, die de voogdij heeft en haar kind hardnekkig als dochter blijft zien en behandelen. De film opent ermee dat Troy en Joe samen op de vlucht slaan, te paard richting Canada. Het is een onzalig plan, in een manische fase ontsproten aan het bipolaire brein van Troy. Die diagnose wordt in de film overigens nergens expliciet gemaakt, maar er is íéts aan Troy dat hij met pillen moet onderdrukken en zijn extreme stemmingswisselingen zijn veelzeggend.

In haar tweede speelfilm zet Anna Kerrigan de symboliek van de western naar haar hand. Net als de helden van weleer trekken Troy en Joe de wildernis in om onbekommerd zichzelf te zijn. Alleen betekent ‘zichzelf zijn’ hier niet meer ‘onbewogen masculien’, maar iets anders, complexers, verwarders. Het is een interessante nuancering, die versterkt wordt door het acteerwerk. De tienjarige trans acteur Sasha Knight zet overtuigend Joe’s onwrikbaarheid neer – hij wéét wie hij is. En Jillian Bell speelt als moeder Sally misschien wel de meest interessante rol: klem in hetzelfde maatschappelijke keurslijf waar haar zoon mee worstelt, maar niet bij machte hem de vrijheid te geven waar ze zelf ook zo naar hunkert.

Maar de meeste aandacht gaat naar Steve Zahn, al decennia een graag gezien bijrolacteur. De tics die hij in die hoedanigheid vaak inzet voor komisch effect, diept hij hier uit voor meer dramatische doeleinden. Hij won er op filmfestival Tribeca, waar Cowboys vorig najaar (virtueel) in première ging, de acteerprijs mee.

Kerrigan ging er op datzelfde festival vandoor met de scenarioprijs, en dat is iets minder terecht. Want na de sterke eerste helft is het jammer dat ze zich in de slotakte genoodzaakt voelt Troy’s stoornis te gebruiken als katalysator voor wat opgeklopt drama, dat uitloopt in een al even geforceerde shootout. Alsof ze toch nog vastliep in de wetten van de western. Terwijl haar film juist op zijn best is als ze de plotmachinaties laat voor wat ze zijn en focust op de onderlinge relaties.