Clean

Een rijker hoofdpersoon dan Sandra Pankhurst is nauwelijks denkbaar: deze warme, openhartige en wijze vrouw heeft zo veel meegemaakt dat je wel drie verschillende documentaires over haar zou kunnen maken. Deze versie pakt een beetje tam uit.

Huizen waarin iemand zichzelf bloederig van het leven heeft beroofd, flats die door hoarders zijn volgepropt met spullen en ongelukken met giftige stoffen ruimen zichzelf niet op. In Melbourne richtte Sandra Pankhurst decennia geleden een schoonmaakbedrijf op dat gespecialiseerd is in ‘traumareiniging’. De Australische begon vanuit een busje, zonder enige vorm van bescherming. Als gevolg daarvan zijn haar longen door giftige stoffen aangetast en kampt ze met een zware vorm van copd.

Dit is slechts een van de vele hindernissen waarmee ze te maken kreeg, zo blijkt in de documentaire Clean. Ze kwam als jongetje ter wereld en werd direct ter adoptie afgestaan aan een gezin waarin geweld en verwaarlozing haar ten deel vielen. Als volwassene kwam ze terecht in het nachtleven, ontdekte ze haar ware zelf als trans vrouw en werkte ze in de prostitutie – waar óók weer ellendige dingen voorvielen. Uiteindelijk richtte ze haar specialistische schoonmaakbedrijf op en kon ze, op haar nimmer veroordelende manier, andere mensen helpen.

Lachlan Mcleod heeft met Sandra Pankhurst en haar veelbewogen levensverhaal goud in handen. Hij filmt haar op het inmiddels uit de kluiten gegroeide bedrijf, volgt haar wanneer ze motivational speeches geeft en interviewt haar uitgebreid in studiosetting. Tijdens de televisieachtige reportagescènes van het feitelijke opruimwerk zijn het vooral Pankhursts medewerkers die vertellen over de heftige en mooie kanten van hun werk. Ook enkele bewoners van aangepakte locaties – een verzamelaar, een drugsverslaafde man, mensen die minder goed voor zichzelf kunnen zorgen – laten weten opgelucht te zijn en zich vooral gezien te voelen door Pankhursts werknemers.

Het is, al met al, een succesverhaal. Dat geldt ook voor Pankhurst zelf die, ondanks alle haar toebedeelde ellende, indrukwekkend sympathiek en empathisch is. Deze vrouw blijkt een vat vol inspirerende levenswijsheden waarmee ze kwistig strooit. Wijsheden waarmee niemand het óneens kan zijn. Dat je “zelf bepaalt hoe je leven eruit kan zien”, dat je “de mogelijkheden van het leven moet zoeken through the smoke and mirrors”. En dat je je “150 procent in moet zetten voor alles wat je hoopt te bereiken”. Tja, dat kan allemaal kloppen natuurlijk, maar motiverende woorden in bulk maken de boodschap niet per se sterker.

Al mag een vrouw die zó veel shit heeft meegemaakt vertellen wat ze wil – de vraag is eerder of Mcleod in de montage niet wat darlings had moeten killen. Ondanks groot drama en persoonlijke groei blijft de film als geheel tam. Zelfs als Pankhurst op de valreep zoekt naar haar biologische moeder, en haar nog traceert ook. Sandra Pankhurst heeft op dit punt in haar leven al haar eigen shit vakkundig opgeruimd. En zo voelt de film dan ook: streeploos schoon.