BOVEN DE BERGEN

Wie wandelt ontdekt niet de wereld maar zichzelf. Met dagenlang slechts de weg en reisgenoten voor ogen ontkomt niemand aan verandering. Digna Sinke hanteert dit uitgangspunt voor haar film Boven de bergen. Het leidde tot een deels geslaagde film over de voettocht van zes mensen van het uiterste noorden van Nederland naar het zuiden.

‘When I am laid in earth,
May my wrongs create
No trouble in thy breast;
Remember me, but ah! forget my fate.’
Dido verwelkomt de dood en neemt afscheid in haar laatste aria, nadat haar beminde Aeneas haar heeft verlaten. Boven de bergen opent met een uitvoering van Purcells opera, op het moment dat de ongelukkige koningin haar laatste klacht zou moeten uiten. Rina (Catherine ten Bruggencate), de zangeres die de rol van Dido vertolkt, stokt. Vervuld van pijnlijke jeugdherinneringen kan ze niet verder zingen. Omdat de aria haar eigen dood bezingt of omdat Rina überhaupt niet meer kan zingen?
De rest van de film is Rina een even gekwelde figuur als Dido. Ook Rina’s laatste daad is te interpreteren als een overeenkomst met het einde van Dido. Bestaat er een verband tussen de personages Rina en Dido of is de keuze voor juist deze opera willekeurig? De precieze bedoeling van de maakster blijft duister. Het voorbeeld van de relatie tussen Rina en Dido is wat dat betreft tekenend.
Een wandeltocht over lange afstand leent zich bij uitstek voor diepere betekenissen. Wij zijn allen zoekenden, en dat doen we vooral als we op weg zijn. ‘Zomaar’ leven is onbevredigend, het is beter iets te volbrengen of een doel te bereiken. Sinke: "De reis in de de film is natuurlijk de reis van het leven, het is een samenballing van hoe je je leven inricht. Het is een mentale reis die afgelegd wordt."
Deze laag is onvoldoende uitgewerkt in Boven de bergen. De allegorieën blijven steken in suggesties, er is geen overkoepelende betekenis die de film draagt. Zo blijft de mythische verdienste van het fenomeen bergen in de lucht hangen. Jammer dat de symbolische laag onbevredigend is, maar fataal is het allerminst. Er is namelijk nog de meer alledaagse laag, die op eigen kracht genoeg biedt voor een mooie film.

Genoegen
Rina, de ‘overspannen zangeres’, is op haar wandeling in gezelschap van vijf, eigenlijk vier, anderen. Stefan (Esgo Heil) en Neeltje (Roos Blaauboer), een uit elkaar gegroeid stel, hervinden elkaar in de loop van de tocht. Hélene (Renée Fokker) haakt al snel af, terwijl presteren juist het enige is dat haar gedesillusioneerde echtgenoot Vincent (Johan Leysen) nog op de been houdt. Dwarsligger JP (Eric Corton) wint dankzij de tocht aan zelfrespect waarvan hij zelf niet vermoedde dat het voorheen ontbrak.
Wat betreft ieders individuele mentale reis is Sinke volstrekt helder en overtuigend. Alle aandacht gaat naar de verschillende achtergronden van de vijf, hun onderlinge verhoudingen en de voortdurende wijzigingen daarin. Het vijftal wordt behoorlijk op de proef gesteld. De psychologische strijd die tussen steeds wisselende partijen wordt gevoerd is niet gering. Wat Boven de bergen tot een waar genoegen maakt zijn de dialogen (door Sinke geschreven) en het spel. Het zijn acteurs, allen met veel theaterervaring, die de indruk wekken perfect op elkaar ingespeeld te zijn. Catherine ten Bruggencate wordt iets te nadrukkelijk gekweld door haar verleden en Eric Corton is eigenlijk te oud om een middelbare scholier te spelen, maar wat spelen zij en de anderen mooi.
Sinke combineert stilering en realisme. In fraai zwart-wit toont ze de details die het gezelschap geloofwaardig maken. Er zijn momenten vol melancholie: bij een hunebed zingt Neeltje een liedje en bekvecht met Vincent, Stefan oppert iets over het hunebed, een cello valt in, de zon gaat onder. Of het zo lang mogelijk geluid maken zonder adem te halen, waarbij de camera tegelijk met Rina mee om de anderen heen cirkelt en de donkere bomen lijken te walsen.
Dergelijke beelden zijn veel krachtiger dan de wat krampachtige vervreemding die tegen het einde van de film de overhand krijgt. Bij het naderen van de bergen doet Sinke een vergeefse poging een brug te slaan tussen het alledaagse en het mythische.
Het aardige van de finale in de bergen is het spelen met de lokatie. Gesuggereerd wordt dat we nog steeds in Nederland zijn, maar we moeten de grens wel zijn gepasseerd. Flinke hoogteverschillen zijn er zeker in Zuid-Limburg, maar krijtrotsen? Het is maar met welke blik je kijkt, blijkt ook hier weer. "Wat zie je?" "De kusten van de krijtzee".

Mark Duursma