Beauty and the Beast

Bepaald geen knuffelbeest

Beauty and the Beast

De verfilming van Beauty and the Beast door de Tsjechoslowaakse filmmaker Juraj Herz is waarschijnlijk de meest gotische, lugubere én romantische van de vele filmversies van het sprookje.

Het blijft vreemd dat de klassieke sprookjes door filmmakers vooral worden behandeld als kindervermaak, terwijl ze inhoudelijk vaak dichter bij horror liggen. De Tsjecho­slowaakse filmmaker Juraj Herz benadrukte juist die gruwelijke kant in Panna a netvor uit 1978, een verfilming van het achttiende-­eeuwse Franse sprookje La belle et la bête, oftewel Beauty and the Beast, oftewel Belle en het beest.

Die meer volwassen aanpak wordt al direct gesignaleerd door de titel van Herz’ film: Panna a netvor laat zich letterlijk vertalen als ‘de maagd en het monster’, een stuk minder omfloerst dus dan de bekendere titels. Dat geldt eigenlijk voor de hele film: Herz windt er geen doekjes om.

In de loop van de filmgeschiedenis werden tientallen verfilmingen van het sprookje gemaakt – filmdatabase IMDb vermeldt minstens 25 speelfilms, shorts en afleveringen van tv-series die met het gegeven aan de haal gaan. De oudste stamt uit 1899, de bekendste is ongetwijfeld de animatieversie van Disney uit 1991 (en de live-action remake uit 2017), en de meest cinefiel verantwoorde waarschijnlijk de door Jean Cocteau geregisseerde versie uit 1946. Maar Panna a netvor is van al die varianten de meest lugubere – en desondanks, of misschien wel juist daardoor, ook een van de meest romantische.

Het verhaal is in de basis hetzelfde: een koopman verliest zijn fortuin, wekt vervolgens de toorn van het monster op, zijn meest deugdzame dochter onderwerpt zich in zijn plaats aan het monster, en monster en meisje vallen voor elkaar. Maar Herz zet de bekende gegevens herhaaldelijk op eigenzinnige manier naar zijn hand, en voor de goede verstaander valt ook wat commentaar op het communistische regime waar Herz in leefde te ontwaren. Beiden zijn direct in de openingsscène al aanwezig, waarin een koets vol schatten van de koopman verloren gaat in een raadselachtige bosbrand.

Maar de echte horror komt als Julie (Zdena Studenková) in het kasteel van het monster (Vlastimil Harapes) terechtkomt. Net als in de Disney-versie lijkt dat bouwwerk een eigen leven te hebben, maar hier wordt dat niet verbeeld als tot leven gekomen kandelaar en klok, maar via demoonachtige wezentjes die zich ophouden in de schaduwen. Nog markanter is het verschil in de monsters – hier niet ontworpen met het oog op verkoopbare knuffelbeesten, maar als een combinatie van de meest weerzinwekkende delen van een vogel, een reptiel en een mensachtig wezen. Zo weerzinwekkend werd het monster zelden verbeeld, en juist dat maakt de tragische romance zo romantisch.


Beauty and the Beast (Panna a netvor) is nu verkrijgbaar op blu-ray (Second Run, import, regiovrij)