ARMADILLO

Het ijzersterke armadillo laat de verre oorlog in Afghanistan zien als een strijd tegen barbarij waar ook de Deense soldaten zelf aan ten prooi kunnen vallen.

Nieuwsbeelden kunnen zelden duidelijk maken hoe een oorlog door soldaten wordt ervaren. Documentairemaker Janus Metz Pedersen lukt dat wel. Hij was embedded maar kwam wel met explosief materiaal terug. Hij won er de Grand Prix van de Semaine de la Critique in Cannes mee.
Metz Pedersen trok in 2009 zes maanden op met de 170 Deense en Britse ISAF-soldaten die in de beruchte Helmand Provincie in Zuid-Afghanistan op de Forward Operating Base Armadillo dienden. Focus is de Deense jongen Mads die het leger ingaat voor de actie en het kameraadschap, zo legt hij zijn bezorgde ouders uit. Hij vergelijkt het met een voetbalwedstrijd: ook dat leer je pas door het echt te spelen. Zijn afscheidsfeest is een bacchanaal met bier en blote vrouwen. Eenmaal in Armadillo wordt hij verwelkomd met de droge mededeling dat de Taliban 800 meter van de basis is gestationeerd. "Je kunt rekenen op actie." Eerst worden er nog grapjes gemaakt als ze zonder resultaat op patrouille gaan: "All dressed up and nobody to blow."
De grapjes lijken onschuldig maar gaandeweg worden die overschaduwd door een geheel ander beeld. Onder groepsdruk is het moeilijk om zelfstandig en objectief te denken. In Denemarken ontstond een groot debat naar aanleiding van een controversiële gebeurtenis waar Metz Pedersen en zijn cameraploeg met gevaar voor eigen leven bij waren. Het gaat om de heftige schietgevechten met de Talibanstrijders, die uiteindelijk in een greppel belanden, waarbij er over een van hen wordt gezegd: "Dode klootzak, hij stinkt." De haat is groot: de Taliban moet geneutraliseerd worden en "ze verdienen het te sterven". Het thuisfront krijgt lucht van deze adrenalinegedreven acties en de doofpot wordt tevergeefs van stal gehaald. ISAF moest Afghanistan stabiliseren en wederopbouwen maar daar is hier in deze duistere greppel weinig van te merken.

Barbarij
Het opzienbarende van armadillo is dat het de verre oorlog in Afghanistan laat zien als een strijd tegen barbarij waar ook de Deense soldaten aan ten prooi vallen. Ook andere sterke scènes maken de verwarrende oorlogsdynamiek inzichtelijk, met dito onrustige camera. De legerkaart van Afghanistan in opgedeeld met behulp van plaatjes van een giraf of een wolf. Het contact met de bevolking loopt minder rooskleurig dan de leger-pr ons wil doen geloven. Een Afghaan wil bijvoorbeeld niet praten want: "Jullie hebben geweren, zij hebben geweren, als ik praat dan wordt mijn keel doorgesneden." Een ander kan slechts uitbrengen: "Wij en het land zijn uitgeput."
Op de legerbasis kijken de soldaten porno, buiten wachten de bermbommen. Soldaat Rasmus is getroffen en moet terug naar huis maar hij wil niet. Een mortiersoldaat blijkt verantwoordelijk voor de dood van een Afghaans meisje. "We deden precies wat we moesten doen", is de verklaring voor dit soort ongelukken. Het kan projectie zijn maar Mads heeft ondertussen een steeds vreemdere, afwezigere blik in zijn ogen. Toch gaat iedereen uit de documentaire voor een tweede keer terug naar de harde schoot van deze armadillo.

Mariska Graveland