ANTZ

Naast The prince of Egypt is Antz de tweede animatiefilm uit de stal van DreamWorks SKG, de nieuwe Hollywoodstudio van Steven Spielberg, voormalig Disney-topman Jeffrey Katzenberg en platenbons David Geffen. Net als bij de bijbelverfilming richt gangmaker Katzenberg zich met het volledig op de computer geanimeerde Antz op een wat ouder publiek dan concurrent Disney: de film over een mierennest is een echte aanrader voor fans van Woody Allen, die zijn stem en karakteristieke neurosen aan de held leende.

Het leek een beetje op de lancering van de Nederlandse tv-zender Sport 7: toen Steven Spielberg, Jeffrey Katzenberg en David Geffen vier jaar geleden aankondigden dat ze iets nieuws gingen doen waren scepsis en opwinding hun deel. Scepsis was er over de haalbaarheid van hun droom, DreamWorks moest een hypermoderne studio worden en vergde enorme investeringen in een bedrijfstak vol valkuilen en risico’s. De opwinding kwam voort uit de intentieverklaring, die stelde dat dit een studio moest worden waar de creatieven de dienst uitmaken, een thuis voor talent dat zich door de gevestigde studio’s gedwarsboomd zag. Drie jaar lang leken de sceptici gelijk te krijgen, maar ongeacht het lot van The prince of Egypt staat nu al vast dat 1998 de doorbraak van DreamWorks markeert. De studio scoorde met Deep impact, Saving private Ryan en Antz op de Amerikaanse markt drie hits, en daar kan het teleurstellende resultaat van een Small soldiers weinig aan af doen. En al doen de 31 scenarioversies van Small soldiers vermoeden dat het met de creatieve vrijheid bij de studio niet zo geweldig gesteld is, de afwijkende toon van de twee animatiefilms van DreamWorks maakt duidelijk dat men in ieder geval nieuwe wegen wil bewandelen.
Waar de bijbel aan de basis van The prince of Egypt stond, lijkt men met Antz verrassend genoeg naar Karl Marx te lonken. De film volgt voor een deel het bekende Disney-stramien: de held is een onzekere twijfelaar die door een reeks komische avonturen zijn zelfvertrouwen en eigenwaarde vindt. Hij behoort tot een onderdrukte arbeidersklasse, strijdt voor gelijkheid en ontketent een revolutie, waarbij het motto ‘Gansch het raderwerk staat stil als uw machtige poot het wil’ met behulp van opstandige werkmieren treffend geïllustreerd wordt.

Luilekkerland
De openingsscène maakt meteen duidelijk hoezeer Antz afwijkt van de animatiefilms uit de Disney-stal. We zien de skyline van New York en horen de stem van Woody Allen. Het "All my life I’ve lived in the big city" klinkt weer vertrouwd, maar als het licht op de skyline valt blijkt die uit grassprieten te bestaan. De grote stad is hier letterlijk een mierenhoop, en werkmier Z voelt zich daarin een onbeduidende figurant, zo laat hij zijn psychiater weten. Je hoort Woody Allen en ziet een verbluffend geanimeerde mier op de divan liggen. Dat is erg komisch en het blijft een film lang erg komisch, niet in het minst doordat Z’s beste vriend met het onmiskenbare stemgeluid van Sylvester Stallone spreekt.
Zijn streven naar zelfontplooiing brengt Z in contact met de prinses van de kolonie, doet hem in het leger belanden, waarbij hij in een Starship troopers-achtige oorlog met termieten belandt, en brengt hem naar Insectopia, een mythisch luilekkerland voor insecten. Antz mag zich naar menselijke maatstaf dan afspelen op de vierkante centimeter, het is een groots en kleurrijk epos dat zowel inhoudelijk als stilistisch overtuigt.

Tweeslachtig
Op het technische vlak kent de film slechts één precedent: Antz is na Toy story de tweede film die volledig op de computer geanimeerd werd. John Lasseter, die voor het pionierswerk in Toy story een speciale Oscar kreeg, heeft er echter niets mee te maken: hij leverde onlangs met A bug’s life zijn eigen digitale mierenfilm af, opnieuw in opdracht van Disney. Boze tongen beweren dat Katzenberg tijdens zijn Disney-periode over Lasseters plannen hoorde en eenmaal bij DreamWorks het met Lasseter concurrerende Pacific Data Images inlijfde om Disney voor te zijn. Hoe Antz zich tot A bug’s life verhoudt kan ik nog niet beoordelen, uit berichten in de Amerikaanse pers valt in ieder geval op te maken dat Lasseters mierenfilm zich meer op kinderen richt, al ontbreken ook bij hem de traditionele zang en dans.
Zeker is in ieder geval dat Katzenberg met Antz een uitstekende film in huis heeft, en dat de meer humane, socialistische boodschap een broodnodig tegenwicht biedt aan die van The prince of Egypt, waarin een onvoorwaardelijke overgave aan een almachtige leider gepredikt wordt. Die tweeslachtige stellingname van DreamWorks kwam eerder naar voren in het contrast tussen Saving private Ryan en Small soldiers, dat zich tegen het leger en het grootkapitaal keerde. Waarmee één ding duidelijk is: de nieuwe studio is niet voor één gat te vangen en heeft alles in zich om Hollywood flink op zijn kop te zetten. En dat is hoe dan ook goed nieuws.

Bart van der Put