And the King Said, What a Fantastic Machine

De makers van de eerste foto’s en films vermoedden vast niet tot welke beeldenstorm dit zou leiden. Is het een parallelle werkelijkheid geworden?

Een camera doet niets anders dan registreren wat zich voor de lens bevindt. De ironie wil dat we desondanks omgeven zijn door massa’s beelden waarvan de relatie met de werkelijkheid op zijn minst problematisch is. Het Zweedse duo Axel Danielson en Maximilien Van Aertryck dook er vol bravoure in en komt met een wervelende compilatie van beeldmateriaal – vanaf de allereerste foto tot vlogs, virals en de algoritmes die ons brein tegenwoordig vangen.

Voor diegenen die denken dat manipulatie vooral iets van de digitale tijd is, hebben de makers een aardige anekdote. Toen in 1902 Georges Méliès de opdracht kreeg de kroning van de Britse koning Edward VII te filmen, liet de creatieve filmpionier het evenement vooraf door Franse acteurs naspelen. Inclusief gebeurtenissen die in werkelijkheid niet plaatsvonden. Toen de film in Engeland vertoond werd, schreef een journalist: ‘Beste landgenoten, jullie worden voor de gek gehouden.’ Maar de koning was vol lof en noemde de camera een “fantastische machine”. Vandaar de titel van Danielson en Van Aertrycks documentaire.

Kostelijk ook om te zien hoe hedendaagse bezoekers van een winkelcentrum kreten van verbazing slaken bij het zien van een daar opgestelde camera obscura, de vroege voorloper van de cinema.

Met veel vaart slepen de makers ons mee door meer dan een eeuw beeld en illusie, met de verhouding tot de werkelijkheid als een soort rode draad. Presentatoren van het Eurovisie Songfestival die hun zegje gewoon voor een green screen doen, naast gekluns bij het opnemen van een promotiefilmpje van Jemenitische strijders. Gevolgd door een glunderende Leni Riefenstahl die op hoge leeftijd haar nazi-propaganda nog altijd als pure cinema ziet, maar ook beelden van overlevenden (en doden) van de concentratiekampen in de Tweede Wereldoorlog.

Ruwweg is And the King Said… een min of meer chronologische kroniek van ons beeldgebruik, van de vroege film via de televisiebelofte tot het digitale tijdperk, waarin internet en mobiele telefoon iedereen tot deelnemer maken. Verzameld met een fijne neus voor rake en bijzondere momenten, maar ook zwichtend voor de amusementswaarde. En uiteindelijk bekroop me het gevoel dat het daar een beetje in blijft steken. Hitler, Stalin, Trump direct achter elkaar, is dat niet makkelijk scoren? Datzelfde geldt voor een parade van bizarre vloggers of mensen die zich voor de camera vreemd gaan gedragen.

Een op het eerste gezicht ambitieus project komt zo niet veel verder dan een met verve gemonteerde compilatie. Wat diepergaande inzichten of verrassende perspectieven ontbreken grotendeels. Laten we het erop houden dat het een levendige aanzet is om zelf eens wat langer bij bepaalde zaken stil te staan. Toch een Special Jury Award op Sundance.