4 by Agnès Varda

Vier klassiekers van ‘de grootmoeder van de nouvelle vague’ die in haar blik altijd onbevangen als een meisje is gebleven. Op het afgelopen IDFA was te zien waarom: er ligt een strand binnenin haar.

“Als ze me open maken, vinden ze een strand van binnen”, zegt de Franse filmmaakster Agnès Varda (Brussel, 1928) nogal raadselachtig in haar nieuwe film Les plages d’Agnès die in Venetië en op het afgelopen IDFA werd vertoond en naar alle verwachting volgend voorjaar ook in de Nederlandse filmtheaters zal worden uitgebracht.

Les plages d’Agnès is een soort documentaire autobiografie waarin de als fotografe opgeleide Varda in haar gebruikelijke kijkend-mijmerende stijl de toeschouwers meevoert langs plaatsen en locaties die in haar leven en films belangrijk waren. En meestal is het een natuurlijk niet van het ander te onderscheiden. Zoals de Rue Mouffetard, de ‘hoofdrolspeler’ van L’opéra mouffe (a.k.a. Diary of a Pregnant Woman, 1958), een straat in het drukke en volkse 5de arrondissement van Parijs, waar Varda woonde op het moment dat ze deze surrealistische documentaire-rapsodie filmde. En dan begrijp je ook wat ze in Les plages zegt: er is geen verschil tussen locatie en emotie bij Varda.

Alleen al om deze kortfilm is de aanschaf van de dvd-box 4 by Agnès Varda de moeite waard. En om het feit dat de verzameling van haar eerste fictionele film La pointe courte (1954), haar fameuze ‘nouvelle vague-film’ Cléo de 5 à 7 (1962), driehoeksdrama Le bonheur (1965) en Vagabond/Sans toit ni loi (de doorbraakfilm van actrice Sandrine Bonnaire als jonge zwerfster, 1984) een fijne kennismaking is met het werk van een maakster die wel de ‘grootmoeder van de nouvelle vague’ wordt genoemd en wiens invloed ook nu nog merkbaar is in het werk van de neoneorealisten. Uitgever is het onvolprezen Criterion, dat van de box een waar kunstwerkje maakte, met aparte publicatie met foto’s, interviewfragmenten en persoonlijke essays van onder meer Adrian Martin en Amy Taubin.

Hij en zij
Dat het in de filmgeschiedenis nu meer over Godard, Truffaut en de hunnen gaat, is misschien wel een zegen voor Agnès Varda. Het in een Zuid-Franse vissersplaats opgenomen La pointe courte is een nouvelle vague-film avant la lettre. De film over het afbrokkelende huwelijk van een Parijs’ echtpaar en zit vol met echte gesprekken met de plaatselijke bevolking.

Hoewel de film vaak wordt geprezen om zijn wervelende beelden (wat kan die vrouw precies kijken!), is het ook wel aardig om juist bij dat contrast tussen bourgeoisie en arbeidersklasse stil te staan als manier om de emotionele verwijdering tussen de ‘hij’ (Philippe Noiret) en ‘zij’ (Silvia Monfort) te duiden. Maar omdat Varda nooit echt helemaal geafficheerd is als ‘het meisje van de nouvelle vague’ (al trouwde ze wel met regisseur Jacques Demy van wie in december Les parapluies de Cherbourg weer eens op het grote doek te zien is), is ze ook in staat geweest om echt onafhankelijk te blijven, tussen genres te werken, vrijelijk heen en weer te schakelen tussen documentaire en fictie, en maar te blijven kijken, kijken, kijken naar die grote wereld om haar heen.

Juist door haar precieze observaties begin je als toeschouwer te voelen hoe het is om op die locaties te zijn. Omdat ze, in Cléo de 5 à 7 bijvoorbeeld, net zoveel houdt van de schoonheid van de afbladderende verf in het trapportaal als van de mooie Corinne Marchand die het stervende zangeresje uit de titel speelt en en passant met plezier en compassie filmt hoe Cléo, spiegelbeeldverliefd, in duizend weerkaatsingen van zichzelf uiteen valt. Ergens tussen 5 en 7.

4 by Agnès Varda (La pointe courte, Cléo de 5 à 7, Le bonheur, Vaganbond) is te koop op dvd (import, Criterion).