15 MINUTES

De terugkeer van de zondebok

  • Datum 28-09-2010
  • Auteur
  • Gerelateerde Films 15 Minutes
  • Regie
    John Herzfeld
    Te zien vanaf
    01-01-2001
    Land
    Verenigde Staten
  • Deel dit artikel

De jacht op de dader

De thriller 15 minutes probeert maatschappijkritiek te bedrijven door gewelddadige uitwassen aan de verderfelijke media toe te schrijven, maar vliegt daarbij uit de bocht.

Moralisme mag weer. Na de vrije jaren zeventig waarin ‘alles moest kunnen’, en de zelfzuchtige jaren negentig waarin ‘alles kon’, keren we nu terug naar een tijd waarin mensen weer behoefte hebben aan een dichtbegroeide afkadering om de tuin, waarin iemand staat die zegt: tot hier en niet verder. En het klopt dat mensen lange tijd niet durfden toe te geven dat ze niet van extremiteiten hielden, of dat ze sommige uitwassen echt niet door de beugel vonden gaan, uit angst om voor een ouderwetse zedenprediker te worden aangezien.
Het is inderdaad wel erg vrijblijvend om je te bedienen van een redenering waarmee je jezelf vrijpleit van elke verantwoordelijkheid: wreedheid bestaat al zolang het universum bestaat, dus is het naïef om je er kwaad om te maken, ergo: ik ga cynisch op de bank liggen, als een moderne Oblomov. Tegenwoordig is er weer vraag naar een klare lijn, waarbij niet buiten de potloodstrepen mag worden getekend (zie het NICAM-classificatiesysteem), maar met een film als 15 minutes zou de tijd van het nieuwe moralisme er weer eens akelig benauwend uit kunnen zien: net als vroeger is er weer behoefte aan een zondebok.

Rioolprogramma
Op de vraag wie de eigenlijke dader is van gewelddadige uitwassen, geeft 15 minutes prompt een antwoord: de media. In de thriller van John Herzfeld (2 days in the valley) willen twee Oost-Europese criminelen een Amerikaanse beroemdheid vermoorden, de daad op video vastleggen, om vervolgens miljoenen aan film- en boekrechten op te strijken ("Het loont om een moordenaar te zijn in dit land", zegt de crimineel met duivelse pretoogjes). De mediageile rechercheur Robert De Niro en brandweerinspecteur Edward Burns zitten hen op de hielen, terwijl een presentator van het rioolprogramma Top Story, die zich heeft gespecialiseerd in misdaden met ‘veel bloed en darmen’ ("if it bleeds, it leads"), er wel brood in ziet om deze snuffmovie wereldwijd uit te zenden, waarmee hij medeverantwoordelijk is voor de gruweldaad.
De media liggen al zo lang als ze bestaan onder vuur — en sommige lopen er inderdaad al decennia lang de kantjes van af, zodat het goed is dat kijkers en lezers niet zomaar meer klakkeloos alles aannemen —, maar de laatste jaren wordt hen wel erg veel in de schoenen geschoven. Film en televisie zouden geweld stimuleren door het te tonen, door de werkelijkheid te verdraaien ten gunste van betere kijkcijfers. Zodra iemand door een camera kijkt, verandert zijn perceptie: volgens Herzfeld is de filmer prompt geen deelnemer meer, maar een kritiekloze toeschouwer. "Perfect! Cut and print", zegt een van de criminelen nadat zijn vriend een politieman heeft neergeschoten. "It’s all about image", vat een brandweercommandant nog even handzaam de film samen.
De posterteksten van de film leggen de verantwoordelijkheid quasi-genuanceerd bij de kijker: "America likes to watch… The killings won’t stop until you stop watching… Why are you still watching?" Door de personages vergelijkbare oneliners in de mond te leggen, maken de filmmakers zich juist schuldig aan de ongenuanceerheid die ze zelf in de film aan de kaak willen stellen.

Mariska Graveland