Xavier Dolan over Mommy

De (alweer!) vijfde film van de 25-jarige Xavier Dolan gaat over een amour fou tussen moeder en zoon. "Over de onmogelijkheid om van iemand te houden omdát je bent wie je bent."

Door Boyd van Hoeij

Mommy, zijn eerste film in de hoofdcompetitie van Cannes na vier keer eerder voor het zijprogramma Un Certain Regard te zijn geselecteerd, vertelt het verhaal van een white trash moeder, Diane (gespeeld door Anne Dorval, ook de moeder in Dolans debuutfilm J’ai tué ma mère), die een moeilijk handelbare tienerzoon, Steve (Antoine-Olivier Pilon), in het gareel probeert te houden wanneer hij wegens slecht gedrag uit een inrichting wordt ontslagen. Hij heeft een ADHD-achtige stoornis, waardoor hij soms in onhandelbare extreme emoties vervalt, waarbij ook zijn liefde voor zijn moeder regelmatig op de proef wordt gesteld.

Ik heb de indruk dat dit uw meest persoonlijke film tot nu toe is, hoewel u zelf niet meespeelt en het verhaal ook niet direct autobiografisch is… "Absoluut, het is mijn meest persoonlijke werk op meer dan één niveau. Technisch gezien is Mommy de apotheose van alles wat ik tot nu toe over het maken van films geleerd heb (Dolan regisseert, schrijft, monteert en doet ook de kostuums). Op verhaaltechnisch vlak komen alle ideeën en principes die ik sinds mijn achttiende probeer te verfijnen hier samen. Ik ben intussen ook een volwassen man geworden en dat vindt zijn weerslag in de film; sommige kortstondige fratsen of pretentieuze stilistische tics waren duidelijk het bedenksel van een tiener of in ieder geval van iemand die nog niet volwassen was, dingen die voortkwamen uit de euforie van m’n eerste seksuele ervaringen."

Hoewel J’ai tué ma mère en Mommy allebei over een moeder-zoon relatie gaan, is het scheppingsproces van uw eerste en vijfde film denk ik heel verschillend geweest. In het semi-autobiografische J’ai tué ma mère werd een u heel bekende werkelijkheid licht gefictionaliseerd. In Mommy heb ik het gevoel dat het omgekeerde gebeurde en u een fictief verhaal heeft gebruikt om dichter bij een emotionele werkelijkheid te komen die u goed kent. (Denkt lang na.) "Ik zou dat zelf nooit zo gezegd hebben maar dat klopt wel, ja. Zelfs in de decors is dat zo, want J’ai tué ma mère is grotendeels bij mij thuis gefilmd, en Mommy twee straten verderop. Nog steeds in de buurt dus, maar het is een fictieve constructie in een omgeving die ik goed ken. Als je films blijft maken, realiseer je je op een gegeven moment dat je je eigen persoonlijkheid en je eigen verhaal moet overstijgen. Maar dat je nog steeds, vooral als je ook de scenarioschrijver bent, al je ervaringen, alles wat ooit verkeerd is gegaan, al je liefdesverdriet en al je obsessies kwijt kunt in je personages.
"Zelfs degenen die het minst op je lijken, hebben iets met je gemeen; moeder Die bijvoorbeeld doet Crown Royal (een Canadese whisky) in haar koffie en dat doe ik soms ook. Zulke dingen maken de personages menselijk en herkenbaar. Ik heb in het verleden verschillende beeldtrucjes en stilistische keuzes gemaakt die de kijkers misschien hebben kunnen afleiden van waar het werkelijk om draait: de personages en het verhaal. Ik heb geprobeerd dat hier te vermijden en dat is dan ook een van de redenen waarom het beeldformaat vierkant is. Zo word je als kijker gedwongen om naar het midden van het scherm te kijken en kijk je de personages direct in de ogen. Zo gezien is het absoluut mijn meest persoonlijke film en ook… (hij zoekt weer naar het juiste woord) …’le plus humain’ [de meest menselijke, BvH]."

Precies. Het gaat niet om uw levensverhaal maar het lukt u om het over grotere en universele waarheden te hebben die u alleen via fictie kunt bereiken… "Is dat niet de definitie van cinema? Of in ieder geval wat de definitie van cinema zou moeten zijn?"

Laten we het over het liefdesverhaal tussen moeder en zoon hebben. Want Mommy is het verhaal van een onmogelijke liefde tussen twee mensen die niet mét en niet zonder elkaar kunnen leven. "Het gaat om een amour fou. In die zin verschilt de film ook van J’ai tué ma mère, want daarin hielden de moeder en zoon niet van elkaar. Dat was een episodisch en anekdotisch verhaal over twee mensen die incompatibel zijn. Mommy is een existentiëler verhaal dat op een veel groter doek wordt geschilderd. Het gaat over de onmogelijkheid om van iemand te houden omdát je bent wie je bent. Ten eerste is het een white trash familie die minstens vier generaties teruggaat, het milieu legt al bepaalde beperkingen aan hen op. Daarnaast is de zoon ook nog eens ziek. Die ziekte maakt hem constant nerveus omdat hij bang is dat zijn moeder niet meer van hem houdt, of niet zoveel van hem houdt als hij van haar. In de meest extreme gevallen eindigt deze ziekte in moedermoord. Dat is het risico dat Diane loopt en daarom doet ze dan ook wat ze doet."

Een extreem geval van moederliefde. "Precies. De zoon wil zijn moeder koste wat het kost beschermen en ziet zichzelf als de man des huizes en zijn moeder dus als zijn vrouw. Hij raakt over zijn toeren als hij denkt dat ze niet meer van hem houdt. Bijvoorbeeld als hij thuiskomt met een gestolen cadeautje voor haar en zij het niet wil aannemen en hij dat ziet als een afwijzing. ‘Ze haat me, ze houdt niet van me zoals ik van haar hou, dus moet ze dood’, zo werkt deze geestelijke stoornis. Maar het zijn ook twee mensen met veel humor en charisma die, als hij niet zo ziek zou zijn, een gezonde relatie hadden kunnen hebben. De genegenheid tussen de twee staat buiten kijf."

Net zoals de Franse sociaal werkster zegt aan het begin van de film: ‘Met liefde heeft het niets te maken…’ "Inderdaad, liefde kan je niet helpen. Het feit dat je van iemand houdt is niet genoeg om hem te redden. Mommy is een deconstructie van de American Dream en laat zien hoe je, na een aantal generaties in dat systeem geleefd te hebben, je daar ineens ongewild buiten kan staan. Buitenspel gezet, hoe hard je ook vecht om je leven te verbeteren. Zeker als er ook nog een psychische stoornis in het spel is, ben je genetisch geprogrammeerd om te falen. De film wil laten zien wat er met je gebeurt als je plan niet compatibel is met die American Dream en de hele boel in een nachtmerrie verandert."