Schaftkip en co. over Die Welt

Alex Pitstra maakte zijn verrassende debuut Die Welt voor het Groningse productiehuis Schaftkip. Buiten de gevestigde orde om, met amper middelen, maar een niet te stuiten filmdrift.

Door Karin Wolfs

"Een land waar je de taal niet verstaat, een cultuur die je niet begrijpt, temperaturen van 45 graden Celcius, de Nederlandse crew die binnendruppelt… en het geld dat op was." Dat waren de ‘uitdagingen’ waar producent René Houwen en regisseur/producent Alex Pitstra zich voor gesteld zagen aan de vooravond van de opnameperiode van Die Welt in Tunis, zoals verwoord door hun vlotgebekte coscenarist/cameraman/co-editor Thijs Gloger. Het driemanschap kan inmiddels om hun zeemansverhalen lachen, maar naarmate de onvoorziene omstandigheden zich opstapelden, liepen de spanningen destijds hoog op. Pitstra: "Omdat we heel snel na de Jasmijnrevolutie wilden draaien, waren we op de set nog bezig met de financiering, die vooral op bijdragen van familie, vrienden en bekenden dreef." Houwen: "Daar kon ik op een gegeven moment geen verantwoordelijkheid meer voor dragen." Pitstra: "Ik was zó ‘on fire’ dat ik besloot zelf de risico’s te nemen en financiers binnen te halen. Op het laatste moment is een vriend van mij nog ingestapt en kwam de zaak rond."
Pitstra: "Ik had een duidelijk beeld voor ogen van de scènes, wist wat er nodig was om die te draaien. Maar ik had geen rekening gehouden met een Nederlandse crew in een vreemd land die wel initiatiefrijk was, maar niet heel ervaren met grote producties. Dan was er nog een hiërarchisch ingestelde crew uit Tunesië met een houding van ‘stuur ons maar aan’."

Intuïtief beest
De in Dordrecht opgegroeide Pitstra (1979) ontmoette de jonge autodidact Gloger (1985) en voormalig platenproducent Houwen (1963) in 2007 in Groningen via een bevriende amateurfilmmaker. Het gelijkgestemde driemanschap riep ‘Groninger Filmgilde’ in het leven, dat maandelijks samenkwam om elkaars werk te bekijken en bespreken. Al gauw zat er zo’n 25 man op zo’n avondje. Houwen: "Ik verbaasde me over zoveel filmmakers in zo’n kleine stad. Maar er zaten ook mensen bij die alleen op zoek waren naar makers voor bedrijfsfilmpjes." Gloger: "Al gauw verzandde het in: hoe kom je aan geld voor een film en wie mag er bij de club."
Druk als ze werden met het maken van films schoot het gilde er al gauw bij in. In 2008 tilden Houwen en Gloger gezamenlijk productiehuis Schaftkip van de grond, waarbij ze zwoeren zichzelf nooit op de loonlijst te zetten. Pitstra stond regelmatig als vliegende kiep naast Gloger op de set als assistent of tweede cameraman. De naam Schaftkip — een variant die Gloger ooit in de schoolbanken op ’t kofschip verzon — werd exemplarisch voor het speelse, eigengereide karakter van het werk dat ze voortbrachten. Weerbarstige films waar wel wat op aan te merken is, maar die sprankelen door hun onnavolgbare stijl waarbij niets standaard is. Met personages die vaak aan de randen van de aangeharkte maatschappij bungelen, dialogen en geluidstracks die kunnen rekenen op een gepast gebrek aan eerbied. En met als meest in het oog springende karaktertrek Glogers passionele verhouding tot zijn camera, die hij als een intuïtief beest bestuurt. Zeven speelfilms schreef Schaftkip inmiddels op haar conto, die gestaag aan zeggingskracht winnen. Vier ervan werden op het Nederlands Film Festival vertoond. Glogers Holland, over een jonge vrouw die haar dagen vult met zuipen en neuken, werd in 2009 geselecteerd voor het Moscow International Film Festival. Eind vorige maand ging daar ook Houwens regiedebuut Heroin in première: een dag uit het leven van zijn broer, die in 1982 aan een overdosis overleed. Met voor het eerst een professionele acteur, Mads Wittermans (Van God los, Phileine zegt sorry), in de hoofdrol.

Zelf-feliciterend
Makkelijk is het niet om een film vertoond te krijgen als je buiten de gevestigde filmorde opereert. Maar dankzij de stugge doorzettingskracht van Pitstra krijgt Die Welt na zijn première in Doha en Rotterdam nu toch een soort van landelijke filmtheaterrelease. Ook heeft Pitstra inmiddels een voet tussen de deur bij een reguliere producent. En de jongens van Schaftkip? Houwen: "Ik vind dat hele filmwereldje niet zo interessant. Zoals eind jaren ’90 de muziekwereld instortte, zo zal het ook met de filmwereld gaan: iedereen doet over een tijdje alles zelf." Gloger: "We zijn nu lid van het zelf-feliciterend genootschap, een paar jaar geleden opgericht met een stel kroegvrienden. Zonder dresscode, en niet per se op vrijdagmiddag. Als parodie op bepaalde netwerkborrels die mij de keel uit begonnen te hangen, waar lieden in corduroy-jasjes zichzelf op vrijdagmiddag in het openbaar op de borst stonden te kloppen. Vereiste voor lidmaatschap is wel dat je in staat moet zijn zelf-feliciterend op te treden."