Michael Winterbottom over Trishna

Trishna is voor de Britse regisseur Michael Winterbottom alweer de derde verfilming van een roman van Thomas Hardy, alhoewel hij het verhaal dit keer naar het hedendaagse India heeft verplaatst. "Elk project is atypisch," aldus Winterbottom.

U maakt ongeveer een film per jaar, veel meer dan uw collega’s die soms wel drie of vier jaar nodig hebben voor één project. Werkt u zo snel of zijn zij zo langzaam? "Ik denk dat de meeste regisseurs inderdaad gewoon heel langzaam zijn [lacht]. Slechts één film per jaar vind ik zelf al heel weinig. Tot de jaren veertig, vijftig ging regisseren ook in Hollywood veel sneller dan nu, en deden veel regisseurs ook nog eens theater en soms televisie. Natuurlijk helpt het wel dat mijn films vrij kleinschalig zijn. Ik heb voor elk project maar zo’n zeven of acht draaiweken nodig, dus heb ik nog tien maanden om pre- en postproductie te doen, wat mij vrij royaal lijkt."

Was Trishna voor u een typisch of atypisch project? "Elk project is atypisch, denk ik. Het idee om Trishna te doen had ik al acht of negen jaar geleden en ik schreef toen ook al een opzetje. Ik stuurde een castingdirector naar India maar zij kwam van een koude kermis thuis. Zonder hoofdrolspeelster kun je natuurlijk niet veel doen en het project is toen in de ijskast gezet. Een drietal jaar geleden heb ik het gereanimeerd en lukte het me om uiteindelijk het scenario op orde te krijgen, de financiering rond te krijgen en de juiste mensen te vinden om in de film te spelen. Behalve Riz en Freida, die de hoofdrollen spelen, zijn het bijna allemaal non-professionele acteurs die we ter plaatse hebben gevonden. De familie van Trishna bijvoorbeeld, is een echte familie met een jeep net zoals in de film. Het huis waar we filmden is echt hun huis. De juiste context vinden is voor mijn films van levensbelang."

Dit is uw derde verfilming van een roman van Thomas Hardy, na Jude en de Mayor of Casterbridge-verfilming The Claim. Wat heeft Hardy dat andere schrijvers niet hebben? "Ik krijg de ideeën voor nieuwe films vaak tijdens het draaien van andere films. Het idee om Trishna te maken kreeg ik nadat ik Jude had gemaakt, een verfilming die de periode en plaats van Hardy’s roman respecteerde. Wat ik heel moeilijk vond in Jude was om aan het publiek duidelijk te maken welke dingen gewoon en welke dingen juist heel modern voor de personages waren. Als je een stoomtrein in een kostuumfilm stopt, denken vele kijkers: ‘Goh, wat een mooie oude trein,’ en niet: ‘Jezus, wat een raar, razend gevaarte!’ Toen ik na het maken van Jude voor een andere film in India was, zag ik daar dat de opkomst van de moderne tijd en de contrasten tussen oud en nieuw waar Hardy zo vaak over schreef nog heel duidelijk aanwezig waren. Zo werd het idee geboren er een verhaal van Hardy op te nemen. Het werd uiteindelijk een verfilming van Tess of the d’Urbervilles, het boek dat Hardy schreef net voor Jude, zijn laatste roman."

Hoe heeft u geprobeerd een evenwicht te vinden tussen wat behouden moest blijven uit de roman en wat juist moest worden aangepast aan de nieuwe locatie en tijd? "Dat is inderdaad heel lastig en uiteindelijk ook heel subjectief. Het mooie aan dit project was dat dingen waarvan ik helemaal geen weet had eenmaal ter plaatste vaak eigenlijk helemaal niet aangepast hoefde te worden. De echo’s uit Hardy’s tijd klinken nog heel luid door in het hedendaagse India. Doordat we met vrijwel alleen lokale mensen in plaats van acteurs werkten volgde ik vooral hun intuïtie en adviezen op. Als er dingen waren die zijn niet begrepen of heel vreemd vonden, paste ik die aan. De werkelijkheid wint het bij mij uiteindelijk altijd van het verhaal."

Het verhaal is vernoemd naar een Indiaas meisje maar zelf bent u Brits. Had u het gevoel een Indiase film te maken of eerder een Britse film die zich toevallig in India afspeelt? "Het is voor mij een Brits project en niet alleen qua financiering. Aan het begin van Trishna volgen we dan ook het gezichtspunt van Jay, het Britse personage van Indiase komaf, gespeeld door Riz Ahmed. Het verhaal gaat eerst over hem, hoe hij als een blok voor de charmes van de arme Trishna valt en hoe het hem maar niet lukt om genoeg zijn best te doen om een gezonde relatie met haar op te bouwen. Zonder zijn gezichtspunt had ik deze film niet kunnen maken; ik ben zelf natuurlijk ook een vreemdeling in India. Natuurlijk is Trishna het personage van de titel en probeer ik de kijker aan haar kant te krijgen, wat niet makkelijk is omdat ze niet heel spraakzaam is."

Uw castingdirector lukte het negen jaar geleden niet om de juiste actrice voor Trishna te vinden. Wat zocht u precies en waarom was Freida Pinto uiteindelijk wél de juiste persoon? "Het liep eigenlijk via Riz. Ik had eerder met hem samengewerkt aan The Road to Guantanamo, had hem in gedachten voor de rol van Jay en zocht iemand die goed bij hem zou passen. Het werd uiteindelijk Freida, die ik tijdens een etentje in Londen heb leren kennen. De rol van Trisha is heel moeilijk omdat ze een heel passief en opofferingsgezind iemand is, tenminste, totdat voor haar ook de maat vol is. Trishna moest iemand zijn waar je heel snel verliefd op zou kunnen worden en een meisje wier gedachten op haar gezicht te lezen zijn omdat ze zelf niet zo heel veel zegt. Waarschijnlijk weet ze ook helemaal niet hoe ze precies zou moeten omschrijven waar ze doorheen gaat. Een flinke kluif van een rol dus."

Hoe heeft u met Freida Pinto het personage uitgediept? "Het was fantastisch om met Freida samen te werken omdat ze alles om zich heen in zich opneemt en dat gebruikt in haar spel. Omdat we niets in de studio draaiden en er geen precieze dialogen waren was er heel veel bewegingsvrijheid. Ze heeft een aantal weken op locatie veel tijd doorgebracht in onder andere een lokale school en met de familie die haar familie speelt. Ze heeft ook het lokale dialect moeten leren. Toen het tijd was voor de opnames was ze echt één geworden met haar ‘familie’. Met Riz hebben we precies het tegenovergestelde gedaan, want zijn personage lijkt juist heel erg op hem, qua achtergrond bedoel ik, niet direct als persoon. Zijn eigen vrienden spelen zijn vrienden in de openingsscènes en net als Jay is hij een immigrantenzoon met een Britse opvoeding."

Wat is de volgende roman van Hardy die u eens onder handen gaat nemen? "Ha, ik geloof dat ik Hardy voorlopig wel een beetje zat ben. Of misschien is hij mij wel zat. Maar zeg nooit nooit."

Boyd van Hoeij