Lichting 2023: Tomasz Kulpiński over Beyond the City Park
'Ik wil dat de kijker het schaap ziet als een personage dat op reis gaat'
Beyond the City Walls
In aanloop naar de Studentencompetitie op het aanstaande Nederlands Film Festival interviewt Filmkrant wekelijks vers afgestudeerd filmtalent van verschillende academies. Tomasz Kulpiński (Willem de Kooning Academie) vertelt over de schapen in zijn documentaire Beyond the City Park en de frustrerende onmogelijkheid om hun perspectief vast te leggen. “Om een film vanuit de blik van een schaap te maken, moet je een schaap zijn.”
Sinds hij zich is gaan verdiepen in post human theories, een filosofie over de kloof tussen mens en natuur en in het bijzonder perspectieven die verder gaan dan die van de mens, is het werk van Tomasz Kulpiński verschoven. “Tijdens mijn studie was er geen terugkerend thema in wat ik maakte, ik was gewoon dingen aan het uitproberen. De laatste twee jaar van mijn studie begon ik me op dit thema te concentreren.”
Tijdens een wandelvakantie met zijn vriendin in de Franse Alpen kwam hij in aanraking met het onderwerp voor zijn afstudeerfilm. Zij vertelde hem over transhumance herdersschap. Het fenomeen fascineerde hem meteen.
Kulpiński: “Mijn vriendin, die half Frans en half Spaans is, vertelde me over herders die daar met hun schapen in dorpjes in de vallei wonen. In de zomer, wanneer de valleien droogvallen, nemen ze de schapen mee de bergen in om op grote hoogte op zoek te gaan naar gras. Wat er zo interessant aan is, is dat deze herders zichzelf bijna moeten veranderen in hun schapen. Ze moeten tijdens deze tocht volgens het ritme van hun schapen leven. Na verloop van tijd dacht ik ook aan de kloof tussen mens en dier en begonnen de ideeën zich te vermengen. Ik besefte dat ik dit verhaal wilde vertellen vanuit het perspectief van de schapen zelf.”
Het raakt aan veel interessante onderwerpen, zoals de leegloop van de valleidorpen. Heeft dat je niet extra verward voordat je tot de beslissing kwam om het vanuit de schapen te vertellen? “Door vooronderzoek wist ik van de dieperliggende onderwerpen. Maar ik wist dat ik minder dan zes maanden de tijd had om dit afstudeerproject te maken, dus besloot ik mezelf te beperken. Mijn belangrijkste focus was de vraag: kan ik een niet-menselijk verhaal vertellen in een documentaire? Zoals bijvoorbeeld Victor Kossakovsky deed in de documentaire Gunda, over een boerderijvarken. Ik zocht in mijn film iets waarin de kijker wordt verrast, een ander scenario dan wij gewend zijn. Ik wilde dat de kijker het schaap echt zou zien als personage dat op reis gaat.”
Interessant dat je Gunda ter sprake brengt. Tijdens je film moest ik ook denken aan EO van je landgenoot Jerzy Skolimowski, een film verteld vanuit het perspectief van een ezel. Denk je dat er een trend gaande is in het filmen vanuit het perspectief van een dier? “Zeker. Er was ook nog de koe van Andrea Arnold [in Cow, AZ]. Het is interessant. Tijdens mijn eigen proces kwam ik erachter dat het echt onmogelijk is om aan het menselijke perspectief te ontsnappen. Het blijft een film waarvan de montage door een mens wordt gedaan en die gefilmd is door een mens die naar het schaap kijkt. Maar er zit iets opwindends in het zoeken naar die balans, tussen het bewustzijn van de beperkingen van onze menselijke blik en de poging je de niet-menselijke ervaring voor te stellen. Ik weet niet of het iemand ooit gelukt is en eerlijk gezegd denk ik dat we het nooit voor elkaar zullen krijgen. Om een film te maken vanuit de blik van een schaap, moet je een schaap zijn.”
Heb je daar ook voor je eigen film nu vrede mee? “Eerlijk gezegd weet ik dat niet. Zelfs in de montagekamer vocht ik met mezelf, omdat ik steeds besefte dat ik dit als mens benaderde. Toen ik me eenmaal realiseerde dat het onontkoombaar is, vond ik dat ik er wel mee kon spelen, zolang het de ervaringen van de schapen vertegenwoordigt.”
Het filmen moet ook een worsteling zijn geweest. “Oh ja, de schapen reageerden constant op ons, vooral op de camera en de microfoon met de grote pluizige windhoes. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, zijn schapen heel slim. Ze herinneren zich gezichten van mensen, zowel degenen die hen bang maken als die vriendschap met hen sluiten. We moesten echt uitzoeken hoe we in de kudde konden zijn zonder hun beweging te blokkeren, zodat we hun reacties op de omgeving en niet die op ons konden vastleggen. Net als voor ons en de herders, zal het ook voor de kijker een uitdaging zijn om in het ritme van de schapen te komen. Ga gewoon mee op deze reis en leer die kleine karaktertrekken herkennen die elk van deze schapen heeft.”
Beyond the City Park is te zien tijdens de Studentencompetitie op het Nederlands Film Festival, dat plaatsvindt van vrijdag 22 t/m vrijdag 29 september 2023.