Jonathan Glazer over Under the Skin

Een gesprek met Jonathan Glazer over Under the Skin, zijn minimalistische science­fiction­­­horror met Scarlett Johansson, laat een vreemd gevoel achter. De hele film lijkt hem overkomen te zijn. Alles is onbedoeld, toe­vallig, onbewust.

Er zitten genoeg scènes in Under the Skin die niet gemak­­­­kelijk kunnen zijn geweest om te maken — vooral die met de abstracte, afwisselend inktzwarte en spierwitte wereld van alien Scarlett Johansson. En inderdaad: dat beaamt regisseur Jonathan Glazer wanneer ik hem spreek op het festival van Venetië, waar zijn minimalistische sciencefictionhorror in 2013 in première ging.

Dat betekent dus dat er flink over die scènes moet zijn nagedacht, met zorgvuldig geplande en uitgevoerde opnames. En toch is dat niet de indruk die Glazer geeft. De film, die door de pers in Venetië werd onthaald met een mengeling van applaus en boegeroep, lijkt hem voor een belangrijk deel overkomen te zijn. Op vraag na vraag reageert hij afwerend, bijna schouderophalend: het was niet per se de bedoeling, het moet onbewust gegaan zijn, het voelde gewoon goed, hij kwam het toevallig tegen.

Provocatie “Het was niet mijn bedoeling te provoceren. Als de film toch provoceert, dan komt dat door de manier waarop we het vertellen. Niet door de inhoud. Het gegeven is eenvoudig; je zou het ook toegankelijker kunnen vertellen. Maar we wilden het verhaal vertellen door haar ogen. Daardoor werd het abstract.”

Abstract “Ik wilde ook niet per se visueel zo abstract zijn — ik probeerde echt elk shot zo helder mogelijk te maken. Mijn doel was niet om mysterieus te zijn. Maar het is nou eenmaal niet gemakkelijk om het verhaal door haar ogen te vertellen. Als je trouw wil blijven aan haar persoonlijkheid, kun je geen expositie gebruiken — dat zou niet passen.”

Sciencefiction “En ik had ook niet het specifieke doel om een sciencefictionfilm te maken. We hebben juist alle sciencefictionclichés weggegooid. Alle machines, wapens, ruimteschepen, lichten, panelen en hendels enzovoorts. Niet dat ik daar niet van houd — ik vind sciencefictionfilms geweldig. Maar hier paste het niet. Zij is een alien, een buitenstaander, en dat moet ze ook tot aan het einde van het verhaal blijven. Daarom hebben we alle herkenbare clichés weggelaten. En dan houd je op het scherm niets over. Dus dat is wat je ziet: niets. Een zwart gat.”

Onbewust “Die beelden… soms duurt het eeuwig om ze te verzinnen. Het kan ook wel eens meteen lukken, maar soms duurt het jaren. Zoals dat gedoe onder de vloer, met die man. Mijn god, ik had geen idee. Zulke dingen komen volledig uit je onderbewuste. Maar ze komen daaruit voort omdát je er eerst heel lang over hebt nagedacht. En dan vergeet je het — want je denkt dat je de oplossing toch niet gaat vinden en dat het project gedoemd is — en dan lig je in bed en hup, opeens weet je het. Zomaar.”

Gevoel “Onze locatiescout heeft een half jaar door Schotland gereisd voordat we begonnen met filmen. Het is een groot land, dus als je een strand zoekt, vind je er duizenden. Tegen het einde weet je pas welke je eigenlijk zocht. Door hoe het vóélt. Die beelden zet je dan naast elkaar en dan begin je de visuele kant van de film te zien.”

Straatopnamen “Die mannen die ze oppikt, heb ik niet gecast. Dat was echt. We filmden Scarlett met verborgen camera’s, ze claxonneert en die man komt naar haar busje — die liep daar gewoon, op weg naar huis. En ze herkenden haar niet, want niemand verwacht dat Scarlett Johansson daar in Schotland in een busje rondrijdt. Ook wat u in de club ziet was niet gepland. Het nummer dat u hoort, speelde toevallig toen ze binnenkwam.”

In het verhaal worden mannen door de sensualiteit van Scarlett Johansson een donkere ruimte ingelokt, waar ze zich aan haar overgeven zonder haar ooit aan te kunnen raken. Dat is natuurlijk precies wat elke filmkijker voelt die door haar sensuele schoonheid de bioscoop in wordt gelokt. Maar ook die gelijkenis blijkt niet zo door de regisseur bedoeld te zijn.
“U voelde hetzelfde? Hahaha!”

Maar was het expres? “Nou… hm.”

Toch horen we haar in het begin, onder een zwart beeld, “film… film… film…” zeggen. “Ja, dat is het nu geworden. Eigenlijk zei ze ‘fill’.”

Dat was niet de bedoeling? “Het komt door de ondertiteling. De Italianen maakten er ‘film’ van. Dus daarom hoort u dat nu.”

Waarom dan ‘fill’? “Het was een stemoefening die Scarlett deed voor de film, om haar Engelse accent te verbeteren. Ik hoorde Scarlett dat doen en besloot het op te nemen. Zodat haar voorbereiding in de film zou klinken als de voorbereiding van de alien.”

En mocht dat ‘fill’ voor een filosoferende filmjournalist nog wat betekenen — iets met leegte en opvullen en de mysterieuze redenen van het verblijf van alien Scarlett Johansson op aarde — nou ja, dat is dan mooi meegenomen. Maar niet bedoeld.