Het hele najaar: Hollandse nieuwe 2008 (1)

Regisseurs met een première op het Nederlands Film Festival kregen de volgende vragen voorgelegd: 1 Waar gaat je film eigenlijk over? 2 Waarom moest deze film gemaakt worden? 3 Mijn volgende film wordt nu eindelijk eens… 4 Als ik de baas was van het Filmfonds dan… 5 Dit wil ik nooit meer zien in een Nederlandse film:

VOX POPULI
Eddy Terstall
1 vox populi is een parodie op oud-links in de Nederlandse politiek. Maar eigenlijk over de gehele politiek. De persoonlijke motieven die spelen. De welwillende knulligheid, de combi van bevlogenheid en ijdelheid. Maar ook over streetwise en wereldvreemd. In de film krijgt de dochter van een extreem politiek correcte politicus (Tara Elders) iets met een marechaussee. (Johnny de Mol). Zo komt een grachtengordelfamilie in aanraking met een warme Amsterdamse volksfamilie. Deze types zijn veel meer streetwise dan de politicus (Tom Jansen) in Den Haag gewend is. Hun meningen zijn soms wat kort door de bocht maar raken meestal wel de kern. Jos gaat deze ‘wijsheden’ gebruiken in de politiek. Met alle gevolgen van dien voor hem en voor het land.
2 Omdat oud-links in de politiek niet meer links of progressief is. Het schuift op richting de christelijke politiek en de islam. Voor feminisme en homorechten is tegenwoordig minder aandacht dan voor allerlei sprookjesverhalen uit oude gewelddadige boeken. Net als simon had de film twee à drie jaar eerder gemaakt kunnen worden. Maar filmfinanciering gaat traag. Leuk is wel dat er nu net als in het script een rood-christelijke regering is en in het script ook sprake is van een partij die Hup Holland Hup heet. In 2005 hadden we niet kunnen bedenken dat er een partij zou komen die Trots Op Nederland heet. Dat zijn van die mazzeltjes. Zoals we veel mazzeltjes hadden bij het maken van deze film. De film is strak geproduceerd en wat we niet onder controle hadden zat mee. Het weer, maar ook de BN’ers die zichzelf speelden en figuranten die we nooit hadden gezien speelden uitstekend.
3 …iets zonder opgeheven vingertje hoop ik. Ik word soms gek van mezelf. Ik moet overal iets van vinden en dan meteen ook gelijk hebben en krijgen.
4 …zou het geheel wat sneller verlopen. Het wordt anders erg moeilijk voor filmmakers om op de tijdgeest in te spelen. Films moeten ook iets tijdloos hebben. Maar simon bijvoorbeeld zou internationaal effectiever zijn geweest wanneer hij eerder was afgekomen. Het script stamt uit 2000. Toen simon uitkwam waren er net het jaar daarvoor een aantal films geweest met hetzelfde thema. Het duurde drie jaar om een ‘lullig’ miljoen bij elkaar te krijgen. Klinkt ondankbaar, want wie mag er nou met een miljoen ‘spelen’, maar toch…
5 Risicoloze truttige Hollywoodklonen. Hoewel, die moeten er ook af en toe zijn voor het ‘grote publiek’, wat dat ook moge zijn. De Nederlandse film zou het meer van eigenzinnigheid moeten hebben. Ik bedoel alleen maar: het mag allemaal wel wat ruiger en origineler. Maar ja. Dan moeten er wel wat eigenzinnige jonge makers op gaan staan, die buiten formules durven denken en die echt iets bijzonders maken dat ook in het buitenland op kan vallen. Het zou leuk zijn wanneer er een jonge Robert Jan Westdijk en een nieuwe Cyrus Frisch op zouden staan.

KOOR
Eline Flipse
1 De film gaat over een klein stukje Nederlandse geschiedenis, teruggebracht tot zeer menselijke proporties. Je zou kunnen zeggen dat de film over integratie gaat, maar nou eens niet over die tussen ‘allochtonen en autochtonen’, maar over autochtonen onderling. Een groep van 100 oude boeren die samen in een koor zingen, 23 dialecten, een handjevol godsdiensten, samengebracht op een aantal vierkante kilometers, en maak er wat van.
2 Meestal ga ik uit van een sterke persoonlijk urgentie: ‘Deze film moet gemaakt worden!’ Maar voor deze film werd ik gevraagd. Eerst vond ik het wel een erg klein onderwerp, maar gaandeweg werd het steeds interessanter en uiteindelijk was het ook enorm leuk om te maken. En ja, deze film moest wel degelijk gemaakt worden omdat de hoofdpersonen een soort laatste der Mohikanen zijn. De film verkeert in de herfst van het leven, de winter zal invallen en daarna is het voorbij. En er valt iets uit te leren: wil je de integratie laten lukken, moet je samen iets ondernemen, zingen bijvoorbeeld. Succes gegarandeerd.
3 …weer eens een muziekfilm. Dat is af en toe nodig, voor de geestelijke gezondheid. Verder plannen genoeg, ik kan niet wachten.
4 …zou ik uitgaan van de fascinatie en drive van een filmmaker, en argumenten als: voor een groot publiek, of nog erger: voor een jong publiek, aan m’n reet laten roesten. Goeie dingen maken waar je je hersens bij moet gebruiken, waarbij je aangesproken wordt als volwaardig persoon. Ieder (jong) mens heeft recht op slechte smaak, waarom niet, en wat is slechte smaak eigenlijk? Smaak (of hoe je het ook noemen wilt) ontwikkelt zich met de jaren. Maar je moet wel een referentiekader hebben. Ik heb medelijden met een publiek dat voor onnozelaars wordt aangezien, want er wordt ze veel ontnomen. En ik heb het te doen met ons filmmakers voor wie het steeds moeilijker wordt om onze verwondering en ons engagement uitdrukken op een manier die ons de juiste lijkt.
5 Zo’n gevoelige bedscène: net echt, net niet.

THE LAST DAYS OF SHISHMAREF
Jan Louter
1 In mijn film lopen twee verhaallijnen door elkaar. De eerste gaat over drie Inupiaq (Eskimo) families waarvan hun traditionele levenswijze op tragische wijze ten einde loopt. Je ziet dat de invloed van de ‘white man’ de oude cultuur heeft verdrongen. Het speelt zich af op Shishmaref, de enige nederzetting op het eiland dat deel uitmaakt van Alaska, de 49e staat van Amerika. Pas op 150 kilometer afstand is het eerste bewoonde stadje in de wijde omgeving te vinden. De Inupiat (meervoud van Inupiaq) leiden al eeuwenlang een zelfvoorzienend bestaan. De jacht vormt hun belangrijkste bestaansbron. Er voltrekt zich echter in razend tempo een nog veel ingrijpender drama dan het verdwijnen van hun cultuur: doordat de oceaan vanwege de temperatuurstijging later dichtvriest, beuken de herfststormen langer in op het eiland. Hierdoor komt niet alleen het jachtseizoen, maar ook de habitat van de eilandbewoners in gevaar. Steeds meer stukken land en huizen verdwijnen in het water. De gevolgen van de steeds warmer wordende planeet zijn voor de Inupiat van Shishmaref dan ook geen abstract probleem, maar een bittere realiteit en zelfs een levensgevaarlijke bedreiging van hun voortbestaan. In meer abstracte zin — onderhuids zou je kunnen zeggen — gaat het over het botsen van verschillende tijdperken en culturen en universele begrippen als identiteit en vergankelijkheid. Grote woorden, maar dat is in essentie waar de film over gaat.
2 Op 19 januari 2005 las ik in de Franse krant Libération over het verdwijnen van een eilandje dat vlak onder de Poolcirkel ligt en waar een gemeenschap van zeshonderd Inupiat woont. Het bericht sloeg bij mij in als een bom. Ik stelde mij voor hoe het zou zijn als je je geboortegrond moet verlaten. Waar ga je dan heen en wat voor effect heeft het op je dagelijks leven? Afschuwelijk natuurlijk, het is voor ons nauwelijks voor te stellen. In feite zijn de Inupiat van Shishmaref de eerste klimaatvluchtelingen. Het wordt in de film letterlijk door Al Gore gezegd. De Inupiat nemen inmiddels geen blad meer voor de mond en ageren openlijk tegen de voor hen desastreuze ontwikkeling. Temeer omdat zij niet eens zelf de veroorzakers van het probleem zijn. Dat is in hun ogen de westerse economie met haar vervuiling: Amerika, Europa, Japan. In hun opinie worden zij door de staat en de federale regering als oud vuil behandeld. Maar ook de rest van de wereld laat hen in de kou staan. Ik hoop dat the last days of shishmaref er uiteindelijk mede toe bijdraagt dat er voldoende middelen beschikbaar komen om de hele gemeenschap naar een veilige plek op het vaste land te verplaatsen, waar zij hun leven met vaste grond onder de voeten kunnen voortzetten. Om de hele gemeenschap te verhuizen is namelijk een bedrag nodig van ongeveer $100 miljoen. En dat geld is er nog lang niet.
3 …een speelfilm met Monica Bellucci, Salma Hayek, Carice van Houten, Jennifer Lopez, Julia Roberts, Monic Hendrickx, Scarlett Johansson, Nicole Kidman, Jodie Foster, en vele anderen.
4 …zou ik met vakantie gaan.
5 Geen idee.

SING FOR DARFUR
Johan Kramer
1 sing for darfur gaat eigenlijk over ‘ons’. Hoe wij hier in ons drukke bestaan bezighouden (of liever gezegd: niet bezighouden) met een van de grootste humanitaire rampen ooit: Darfur. We hebben er eigenlijk geen tijd voor en de film herinnert ons er hopelijk aan dat als je je af en toe even bezint, dat er iets moois kan gebeuren. Verder word je als kijker ook iets wijzer over de volgende onderwerpen: Ikuzukuri, de G-pod vibrator, inner jogging, de linkerschoen van Gandhi, China, XTZ, lachtherapie en een bontjas van het merk Dark Fur.
2 Het begon eigenlijk met mijn eigen onverschilligheid ten aanzien van Darfur. Ik las er af en toe wat over in de krant om vervolgens een minuut later al weer iets compleet anders te doen. Op een of andere manier zijn we allemaal te druk om nog echt geraakt te kunnen worden. Nou ja, dat was een startpunt. Los daarvan kon ik niet wachten om een lange film te maken en dat werd dus sing for darfur, gedraaid in Barcelona, gesproken in 7 verschillende talen, met muziek van Underworld, The Cure, Alamo Race Track.
3 …een film met voetbal als een van de onderwerpen. Ooit maakte ik the other final, een film over een ontmoeting tussen de twee laagst geklasseerde voetballanden — Bhutan en Montserrat — en ontdekte ik hoe rijk voetbal is. De volgende film na sing for darfur gaat dus weer eens over voetbal: over een fan van FC Barcelona die alleen maar rondjes langs het stadion rijdt in een oude Eend omdat dit de club geluk brengt, maar uiteindelijk gebeurt er iets anders: een sprookjesachtige roadmovie die we komend voorjaar hopen te draaien.
4 …zou ik vooral proberen ‘vooruit’ te kijken, naar originele verhalen van deze tijd in plaats van te veel ‘achteruit’ te kijken naar boekverfilmingen en verhalen van vroeger. Daarnaast is het ook goed om verder dan de bioscoop te kijken. In Japan kijken vele mensen al naar films op hun mobieltje. Je kunt het afschuwelijk vinden, maar je kunt ook kijken of je binnen die beperkingen iets moois kan maken. Tenslotte lijkt het me een hele moeilijke baan: je kunt het eigenlijk nooit goed doen. Net als een scheidsrechter in het amateurvoetbal. Dus ik wens deze bazen veel wijsheid toe.
5 Ik houd niet zo van regeltjes, dus laat iedereen vooral doen waar hij of zij zin in heeft.

FILE
Michiel van Erp
1 Terwijl mensen in de file staan glijdt het leven aan hen voorbij. Ze hebben tijd genoeg om stil te staan bij hun dromen, hun verlangens en hun verdriet. Over het leven zelf dus. En over Nederland.
2 De file is een onlosmakelijk deel van het leven van veel Nederlanders geworden. We weten niet beter of we staan wel eens vast. Maar wat doet al dat fileleed met ons?
3 …niet een film over ‘gewone’ Nederlanders in een Bert Haanstra-achtige setting. Het wordt een heel andere film: hij heet angst en daarin volg ik mensen die leiden aan angststoornissen en daar met behulp van therapeuten van af proberen te komen.
4 …zou ik heel hard werken.
5 Jonge soap-sterren verkleed als politieagent.

MAFRIKA
Paul Ruven
1 mafrika is een spannende en ontroerende roadmovie voor jongeren vanaf 12 jaar over een politiek incorrecte reclameregisseur (Frank Lammers), die door Afrika reist met een mysterieus donker meisje, dat beweert zijn dochter te zijn, net op het moment dat Frank wil gaan trouwen met zijn verloofde (de enige filmrol van de Zuid-Afrikaanse tv-ster Asley Callie, die een tijdje na de opnames dodelijk verongelukte). Het meisje wordt gespeeld door de Afrikaanse kindster Mosa Kaiser (hotel rwanda) en haar moeder door Terry Pheto, die beroemd werd door haar rol in de Oscarwinnende tsotsi.
2 Jongeren vanaf 12 jaar vinden Afrika doorgaans ‘aids en malaria’, verder interesseert het hen geen bal. Het ministerie van Buitenlandse Zaken wilde samen met een aantal andere organisaties via een speelfilm aandacht op meer facetten van Afrika vestigen, zoals de Millenniumdoelen, zonder er een ‘voorlichtingsfilm’ van te maken, maar juist een film die toevallig in Afrika speelt en die leuk, spannend en ontroerend is. Uit de filmtest blijkt dat dat geslaagd is: de film krijgt bovengemiddeld hoge waardering van de jongeren, er wordt veel gelachen en aan het einde zelfs massaal tot twee keer een traan weggepinkt.
3 …een film met minstens tien onvergetelijke momenten.
4 …zou ik nog meer proberen de specifieke talenten van de filmmakers te ontwikkelen. Dus bij elke filmmaker zijn of haar ‘eigen’ sterke punten versterken en zorgen dat de filmmaker niet gehinderd wordt door zijn of haar zwakke punten. Dat vraagt om een specialere behandeling van onze filmtalenten. Maar dat is de enige manier om te zorgen dat onze filmmakers met elke nieuwe film steeds een nog betere film maken dan die eerste bijzondere film.
5 Spielberg zei ooit: probeer ten alle tijde te vermijden dat je mensen moet filmen die door de deur binnenkomen. Ik zou daar aan toe willen voegen: probeer ten alle tijde Piet Paulusma-dialogen over het weer, koffie en gisteren te vermijden.

WINTERSTILTE
Sonja Wyss
1 winterstilte gaat over het leven zelf. Liefde, dood, rouw en zonde. In een ingesneeuwde blokhut leven een weduwe en haar vier volwassen dochters met hun verlangens naar liefde en intimiteit. Het sterke katholieke geloof en een al jaren durende rouwfase dwingen hen tot een leven van kuisheid. Geheimzinnige hertmannen brengen verandering in hun bestaan.
2 Ik begon jaren geleden eerst in mijn eentje de film te maken. Maakte props, reisde op goed geluk naar de Alpen, zocht figuranten in een jeugdherberg, huurde kostuums, zocht ’s nachts in de diepe sneeuw naar locaties, maakte overdag apfelstrudel en glühwein voor de mensen. Ik was veel geld, tijd en energie kwijt voor maar een paar opnamen en omdat ik aan alles zelf moest bedenken, was de kans om iets te vergeten of fouten te maken te groot. Dus ging ik op zoek naar andere mogelijkheden om de film te realiseren. Die zijn met een kunstfilm niet zo breed gezaaid. Ik heb een paar keer overwogen om ermee te kappen. Ik dacht: ‘Het duurt zo lang, ik wilde verder, misschien moet ik toch maar mijn kleine filmpjes blijven maken.’ Idee, doen, klaar. Maar toch liet het verhaal mij niet meer los en pakte ik de draad weer op en zocht verder. Opeens lukte het, het was fantastisch. Nu is hij af en nu ben ik weer vrij voor iets nieuws.
3 …geen film in de eeuwige sneeuw (wat ik wel prachtig vond), maar op eindeloze zandstranden. Toch: de kern blijft in mijn werk altijd hetzelfde.
4 …zou ik blij zijn om de positie te hebben om al die geweldige projecten te mogen steunen en zien ontstaan. En jammer vinden om projecten, waar ik wel nieuwsgierig naar ben en die ik eigenlijk wel de kans zou willen geven, te moeten afwijzen omdat de pot op is.
5 Soms vind ik dat er te gauw en te plat naar ‘bloot’ wordt gegrepen. Dan mis ik de mogelijkheid tot fantaseren. Maar het woord ‘nooit’ is erg definitief en komt niet met mijn idee over filmmaken overeen. Bij film kan alles, dat maakt het tot zo’n mooi vak.

RADELOOS
Dave Schram
1 radeloos is voor mij een ‘love story’. Over onbereikbare liefde of eigenlijk meer over twee hoofdpersonen die elkaar door hun persoonlijke omstandigheid niet (kunnen) bereiken.
2 Je zou kunnen zeggen dat een ‘love story’ al honderden keren is verfilmd. En dat is ook zo. Maar dat is hetzelfde zeggen als: ‘een roadmovie’ is al honderden keren verfilmd. Deze film moest gemaakt worden omdat het een film is die ook een van de meest onderschatte taboes behandeld: anorexia. Er wordt vaak gedacht dat alleen heel mager uitziende mensen wellicht de ziekte hebben, maar wat meestal over het hoofd wordt gezien is dat anorexia al veel eerder begint. Ook al weet ik dat je boodschappen bij een winkel doet en niet in de bioscoop, is het elke keer weer een uitdaging om een film te maken die én iets te zeggen heeft én boeiend is om naar te kijken. Carry Slee is één van de succesvolste schrijvers van ons land, en ik vind dat zij onderwerpen durft aan te snijden die herkenbaar zijn, maar tegelijkertijd bijna nooit reden geven tot vrolijkheid. Dat maakt Carry uniek omdat zij problemen niet uit de weg gaat, en haar verhalen zo verweeft met universele gevoelens dat je haar boeken verslindt. Door de combinatie van Carry en Maria Peters die het scenario van radeloos schreef, hoop ik hetzelfde te bereiken met de film als Carry met haar boeken: een onderhoudende film waar je met een positief gevoel de bioscoop uitkomt.
3 Films die ik produceerde als daens, kruimeltje, de tasjesdief, loos, left luggage, afblijven en pietje bell lijken geen van allen op elkaar. De vraag insinueert alsof ik alleen maar films gemaakt heb die ik eigenlijk minder graag had willen maken dan iets anders. Maar bij een losse vraag past ook een wat losser antwoord: ik zou nou eindelijk wel eens een film willen maken met een budget van 150.000.000 dollar zoals de Amerikanen dat kunnen. kruimeltje werd voor 2 miljoen euro gemaakt, maar als je dan in de krant leest: op 1: kruimeltje (Maria Peters), op 2: the world is not enough (James Bond), op 3. tarzan (Disney), denk ik dat het nu eindelijk tijd is om een film te maken over Maria Peters (In Nederland de best bekeken vrouwelijke regisseur ooit) hoe het toch mogelijk is dat ze voor haar prestatie nooit een lintje kreeg. Die film moet er eindelijk maar eens komen.
4 Als ik de baas was van het Filmfonds dan zou ik nu geen films produceren en regisseren. En dat zou ik heel erg jammer vinden. Maar als ik dan toch de baas zou zijn dan zou ik 100% het plan uitvoeren wat te lezen valt op filmproductiefonds.nl: Geef subsidie aan de artistieke films die er anders nooit waren geweest, die ons erfgoed mede bepalen en laat economische zaken circa 20 jaar de filmindustrie stimuleren totdat het fonds groot genoeg is om van de rente (op het groeiend eigen vermogen van het fonds) elk jaar 5 films te maken. De vraag die de overheid ooit stelde aan onderzoeksbureau Berenschot of er met een eenmalige injectie een opzichzelfstaande filmindustrie op poten te zetten was, werd ontkennend beantwoord. filmproductiefonds.nl beweert het tegendeel. Het Filmfonds heeft ook kennis genomen van deze site en een aantal ideeën in een aangepaste vorm al overgenomen.
5 Een scène van tien minuten: twee mensen, liggend op een badhanddoek op het strand (vogelperspectief) en dat ik als toeschouwer moet bedenken wat die twee mensen denken. Althans, ik vermoed dat dit van mij verwacht werd. Ik weet de titel van die film niet meer, maar ik heb die scène gezien en ik hoop hem nooit meer te zien.

Foto’s Eddy Terstall, Jan Louter, Michiel van Erp, Sonja Wyss, Dave Schram door Angelique van Woerkom; Foto Paul Ruven door Joost van Herwijnen.