Gerardo Naranjo over VOY A EXPLOTAR

voy a explotar is de openingsfilm van het Mexicaans Filmfestival Cinemaztlán. Regisseur Naranjo, hier bekend van drama/mex uit 2006, is een vechter. "Ik wilde iets pop-achtigs maken om die kids te bereiken. Om in hun hersenen door te dringen."

voy a explotar (‘ik ga ontploffen’) is het verhaal van Román en Maru, twee tieners die samen aan de wereld van de volwassenen willen ontsnappen. Ze vluchten naar een plek waar niemand ze zal zoeken maar plotseling komen ze daar zichzelf tegen.

U was wat lastig te bereiken. Waar bent u mee bezig? Ik ben aan het filmen. Ik zit nu met andere Mexicaanse regisseurs in een project waarin we allemaal korte films maken over de Mexicaanse revolutie. Volgend jaar is die een eeuw geleden. Wij als kunstenaars moeten ons afvragen of die revolutie wel gelukt is en heeft gebracht wat we hoopten. Voor mij is het een belangrijke vraag of Mexico er vandaag de dag goed voor staat. Dat heeft direct met mijn films te maken. Op de een of andere manier zal ik in die films altijd vragen wie we zijn als samenleving.

Dat vraagt u in uw vorige film drama/mex en nu in voy a explotar vooral aan de jonge generaties. Ja, hoewel ik niet meer zo jong ben, ik ben 38. Maar ik hou ervan te denken dat ik mijn films maak voor de jongen die ik zelf vroeger was. Een jongen die niet zo in de wereld paste en niet begreep waarom autoriteiten en volwassenen zich gedroegen zoals ze deden. voy a explotar vraagt wat het betekent om tegenwoordig een rebel te zijn. Is dat het dragen van een tattoo of een stomme oorbel of het rijden van een Harley? Nee, natuurlijk niet. Dat is merchandise. Die dingen hebben niets te doen met verzet. De symbolen van verzet zijn gekaapt door de samenleving en ze betekenen niets meer. We hebben geen iconen meer.

Is er niets voor in de plaats gekomen? De opstandige geest van een nieuwe generatie? We worden juist volledig beheerst en overheerst. De media hebben daar veel mee te maken. Die vertellen hier in Mexico dat alles fijn in orde is. We hebben hier lang gestreden om een land te krijgen waarin we vreedzaam konden leven. Maar nu geven mensen veel te gemakkelijk hun macht om dingen te veranderen uit handen. Mensen realiseren zich niet meer hoeveel macht ze hebben. De samenleving is lui geworden en ik ben nogal daar pessimistisch over. Politici gebruiken de samenleving voor hun eigen ideeën en gewin en de Mexicanen zijn er sceptisch geworden over elke echt verandering.

In uw nieuwe film zult u zich zo te horen nog veel meer verzetten. Absoluut. Met voy a explotar wilde ik de kids bereiken die niet zijn geïnteresseerd in moderne cinema, in echte goede films bedoel ik dan. Ik wilde iets pop-achtigs maken voor de kids die niets anders kennen dan soapseries. Ik dacht dat het zou lukken als ik mijn film hip zou verpakken. Misschien dat ik dan tot hun hersenen kon doordringen. Een reactie uitlokken. Maar tragisch genoeg heb ik die kids niet kunnen bereiken. Ze hebben geen interesse in nieuwe dingen, ze willen niet uitgedaagd worden, ze staan niet open voor andere ideeën. Dat was belangrijk voor me om te ontdekken. Dat wanneer je die jongeren vraagt iets meer na te denken, iets dapperder te zijn, dat ze dan meteen alle interesse verliezen. Ik heb het nu over Mexico. In het buitenland krijg ik veel goede reacties. Dat is een bekende grap hier, net als big in Japan… Doet er niet toe of iemand in Mexico naar je film gaat want je bent famous in Europe… Ik hoop dat dat niet mijn lot zal zijn hahaha. In mijn volgende film ga ik gewoon weer proberen om die jongeren te bereiken. Als regisseur moet je kunnen communiceren met de mensen in je eigen land. Maar dan moet ik mijn boodschap nog slimmer verpakken. Ik zeg niet dat ik een blockbuster wil maken. Maar ik ben wel kwaad dat het enige dat het hier in Mexico goed doet in de bioscoop de genrefilm is. Romantische komedies die geen enkele waarde uitdragen en die ons niet laten nadenken over wie wij zijn.

Is dat niet overal zo? Misschien. Ik wil ook niet de Mexicanen ervan beschuldigen dat ze het enige gehersenspoelde volk op aarde zijn. Het heeft veel indruk op me gemaakt dat dit jaar in Cannes zelfs bekende auteurs de kant van het genre op gingen. Zoals Von Trier. Een auteur die een horrorfilm maakt. Het voelt alsof alle cinema zich langzaam beweegt naar de genrefilm: voorgekauwde concepten over hoe een film eruit moet zien. Heel weinig mensen zoeken het in de tegenovergestelde richting. Ik heb veel bewondering voor iemand als Carlos Reygadas. silent light is een film die niemand in een hokje kan stoppen.

voy a explotar is een hommage aan Godards pierrot le fou omdat u een nieuwe generatie een ander soort cinema wilde laten zien? Ja. Het is een hommage aan de films waar ik van houd. Aan een manier van filmmaken die dichter bij het leven staat. Mensen als Godard en Truffaut namen dingen uit hun echte leven en gebruikten die om films te maken. De vrouwen waar ze verliefd op waren, de straten waar ze in liepen. Hun films kwamen uit hun eigen realiteit en de manier waarop ze met elkaar omgingen, Dat is waar cinema het boeiendst wordt. Wanneer je het publiek zijn eigen realiteit en waarheid kunt laten ontdekken. Dat ik als kijker mijn wereld kan ontdekken door de realiteit die ik op het scherm zie. De reflectie van jezelf in een persoon op het scherm. Die spiegel die iets over jou kan vertellen. Zoals in nanouk of the north van Robert Flaherty. Ik ben nooit bij die eskimo’s geweest maar ik zie een man op het scherm die bepaalde waarden heeft die ik bewonder. Hij inspireert mij om erop uit te gaan en te proberen een beter mens te worden.

voy a explotar was ook geïnspireerd op uw eigen jeugd? Ja, maar beperkt. Ik was niet meer dan de aanleiding voor het verhaal. Ik had niet zoveel vuurwerk in mijn leven toen ik zo oud was. Hahaha. Ik had geen mooi meisje aan mijn zijde. En ik sprong niet over de daken van huizen.

U bewondert het verzet tegen de status quo. Maar tegelijk bent u er in de film nogal cynisch over. Absoluut. Dat is de bourgeois in mij. Román is een tragische held omdat hij rebellie en anarchisme en onafhankelijkheid predikt maar tegelijk een lafaard is en niet gelooft in zijn eigen verhalen. Hij is cynisch. Als je hem zou volgen naar volwassenheid zou hij hetzelfde zijn geworden als zijn vader. De held van dit verhaal is Maru, het meisje. Zijn laat hem iets échts zien. Ze geeft zich over aan de ideeën waar Roman alleen maar over praat. Zij gaat wel tot het einde. Dat is de meest waardevolle les die Roman ooit zal krijgen: iemand zien die doorzet tot het einde. Die geen lafaard is. Ik bekritiseer de maatschappij in het personage van Román, die erg cynisch en hypocriet is.

Is er tegelijk iets echts tussen hen, een verbondenheid? Maru denkt dat het liefde is. Maar ik ben er niet zo zeker van. Verliefdheid is geen liefde. Ze gaan er samen op uit en denken avonturen te zullen beleven. Maar beetje bij beetje ontdekken ze dat een relatie niet alleen over plezier en seks gaat. Het gaat veel meer over opoffering en voor die ander willen zorgen. Maar die compassie voelen ze nog niet voor elkaar. Ze hebben het geduld nog niet dat daarvoor nodig is.

Ik dacht dat u na drama/mex eigenlijk voor een oudere generatie zou kiezen en meer met uw eigen leeftijd mee zou gaan. voy a explotar was een film die ik al vóór drama/mex wilde doen. Maar die moest ik uitstellen omdat ik het geld niet bij elkaar kon krijgen. Ik heb drama/mex toen geschreven omdat die goedkoop was en snel gemaakt kon worden. Nu na deze film noemen mensen me de regisseur die het leven de jonge generaties in Mexico vastlegt. Maar dat ben ik niet. Ik ga nu films maken over mijn eigen wereld. Dat kunnen niet dezelfde films zijn. voy a explotar was een film gemaakt van herinneringen en over de films die mijn ogen hebben geopend. Het was de film die ik droomde te maken toen ik jong was. Ik zal nu verhalen vertellen over Mexico en de realiteit waar ik in leef. Met een held die niet accepteert hoe het is om hem heen. Ik bewonder mensen die de status quo durven uitdagen.

Is film daartoe in staat? Daar geloof ik heilig in. Ik ben opgevoed met de klassiekers. Wij hadden geen tv thuis. Als we naar de bioscoop gingen dan zag ik Rossellini en de neorealisten. Dat was de beste tijd in cinema. De filmmakers stuurden de realiteit en de realiteit stuurde de filmmakers. Een ongelofelijke gebeurtenis. Dat is niet vaak gebeurd in de geschiedenis. Die films waren geen escapisme. Als film escapisme wordt, dan drijven cinema en maatschappij uit elkaar. En het is heel moeilijk om ze dan weer bij elkaar te brengen. Maar ze kunnen samen gaan. Zoals vandaag de dag in de Roemeense cinema waar jonge regisseurs films maken over morele dilemma’s in de wereld die ze kennen.

Wat moet een regisseur in een land als Nederland aanpakken? Jullie hebben Haneke. Ok, dat is een Oostenrijker maar hij praat als maker tegen Europa. Hij is de Buñuel van onze tijd. Buñuel viel de hypocrisie van de godsdiensten aan. Haneke valt de conformiteit aan.

Er is een tijdje veel geschreven over de Mexicaanse New Wave. Nu is de storm weer gaan liggen. Maar ziet u een verband tussen al die films en makers. Ik sprak ook met Enrique Rivero onlangs. De energie in zijn films is totaal anders dan in uw films. Ja, heel anders. Ik ken Enrique goed. Ik zie inderdaad niet echt verbanden. Wat die New Wave werd genoemd met makers als Alfonso Cuaron, Guillermo del Toro en Alejandro Gonzalez Iñárritu is voortgekomen uit een frustratie over het corrupte systeem in Mexico waarin alleen de Golden Age-filmmakers die groot werden in de jaren zestig nog geld konden krijgen om films te maken. Niemand anders. Die New Wave begon als drie gasten die beseften dat ze helemaal geen toestemming nodig hadden van de autoriteiten om films te maken. Die zijn andere wegen gaan zoeken. Maar stilistisch hadden ze weinig gemeen. Wat ze wel gemeen hadden, waren sterke persoonlijkheden. Voor mij is dat het belangrijkste. In de hele nieuwe Mexicaanse cinema: sterke persoonlijkheden die vechten om de films te kunnen maken die ze willen laten zien.

Ronald Rovers