Didier Konings over Koolhoven presenteert: Witte wieven

De slotfilm in de VPRO-reeks Koolhoven presenteert is Witte wieven, folkhorror die zich afspeelt in de Nederlandse Middeleeuwen en een parabel over de angst voor het onbekende. Regisseur Didier Konings: “Ik probeer altijd persoonlijke lijnen uit mijn eigen leven te leggen naar mijn films, dan voel ik het verhaal nog meer.”

De VPRO-reeks Koolhoven presenteert sluit af met de meest folkloristisch Nederlandse (of: Neder-Saksische) film in de reeks, het in de Middeleeuwen gesitueerde Witte wieven van Didier Konings.

Al sinds zijn stage in 2015 is Konings veelal in Los Angeles te vinden. Daar maakt hij carrière als concept artist voor series en films als Stranger Things, Wonder Woman en meerdere Marvel-films. Het is een baan die hij omschrijft als een problem solver die met name tijdens de preproductie wordt ingeschakeld om te bepalen hoe een productie te visualiseren. Met Witte wieven stort hij zich nu in de Nederlandse klei van pakweg vijf eeuwen terug.

De film vertelt het verhaal van de jonge Frieda in een patriarchale, streng-religieuze gemeenschap. Verketterd vanwege haar kinderloosheid zoekt Frieda haar toevlucht in eindeloze gebeden en rituelen, maar een antwoord komt niet van God maar van duistere krachten en een mysterieuze mist.

Konings: ”Toen Martin [Koolhoven] mij benaderde voor het maken van een genrefilm, benaderde ik vervolgens scenarist Marc Nollkaemper of hij hier een idee voor had. Hij had al een tijd het voornemen om iets rond de witte wieven te maken, maar dat moest zich afspelen in de moderne wereld. Ikzelf raakte er al snel van overtuigd dat het veel enger zou worden als het net als de oorspronkelijke mythe in de Middeleeuwen zou plaatsvinden. Als je het in die tijd situeert, voelt het niet alleen authentieker maar kan je het ook makkelijker eng of spannend maken. Je kan er dan ook gebruik van maken dat mensen geen telefoon hadden om hulp in te schakelen en dat er slechts een enkel kaarsje als lichtbron was ’s nachts. Met dat spaarzame licht kan je bijvoorbeeld enorme donkerpartijen opzoeken, zo speel je al in op de primaire angsten van je publiek.”

“Wat ook geholpen heeft is dat ik altijd al een enorme affiniteit met de Middeleeuwen heb gehad. Ik kwam als kind al graag bij Archeon en dat soort openluchtmusea. Mijn tante nam me ook mee naar Castlefest en Elfia, evenementen waar je verkleed naar toe gaat en Middeleeuws bier kunt drinken rond een kampvuur. We leven in zo’n moderne wereld dat het heel fijn is om af en toe terug te kunnen keren naar zo een back to basic leven. Kamperen en survivalen vind ik ook heerlijk. Als ik dan ’s nachts iets hoor kraken in het donker, slaat mijn fantasie op hol en pak ik mijn mobiel om aantekeningen te maken wat het zou kunnen zijn.”

Grappig dat jij dan vooral verder fantaseert en aantekeningen maakt, de meeste mensen pakken in een donker bos hun mobiel om licht te kunnen schijnen op het onbekende. “Die angst voor het onbekende is precies waar Witte wieven over gaat. Frieda stapt in de film een donker bos in, weg van de sekte waar ze in zit. Daarvan wegstappen als je niets anders kent, vereist moed. Juist in dat duistere onbekende kun je je grootste groei vinden. Voor mijzelf was mij sprong naar L.A. dat donkere bos. Ik ging naar een stad waar ik niemand kende, weg van het vertrouwde, ik moest vrienden achterlaten. Uiteindelijk ben ik daardoor gegroeid als filmmaker en heb ik veel ontdekt over mezelf. Zulke persoonlijke lijnen probeer ik altijd te leggen om het verhaal nog meer te voelen. We hebben ook echt gezocht naar een bos dat oogt als een zwarte muur van schaduw, om dat onbekende te benadrukken.”

Je hebt al vaker geregisseerd, maar bent nu vooral actief als concept artist. Nam je die achtergrond mee in het regisseren? “Als concept artist ben je ook deels regisseur, je bent ermee bezig hoe je het verhaal kunt vertellen en hoe je de poëtische kant en het symbolisme erin kunt vinden. Voor Witte wieven heb ik vooraf alles op storyboard uitgetekend en kwam het me in de pre-productie ook goed van pas om de film als concept artist aan te vliegen. Maar eenmaal op de set is het anders. Ik heb alles wel uitgetekend, maar daar heb ik het in mijn achterzak gehouden. Al het voorwerk is dan een back-up plan, ik wil me laten inspireren door de acteurs en openstaan voor wat er op de set gebeurt. Dat organische proces heb ik echt aangemoedigd. Dat maakte me ook heel enthousiast. Op de set liep ik alleen maar rond met een enorme glimlach. Als je door die mist en rook loopt en een acteur in het duister ziet staan, dan is het al alsof je door die scène loopt.”

Witte wieven is op zaterdag 16 maart om 22.00 uur te zien op NPO3 en vervolgens beschikbaar op NPO Start.