The Promise

The Promise vertelt met verbluffend knap gerestaureerde archiefbeelden de vergeten, maar pijnlijk actuele geschiedenis van Nederlands-Nieuw-­Guinea.

“Elk verhaal heeft vier kanten. Jouw kant. Hun kant. De waarheid. En dat wat er daadwerkelijk gebeurd is”, zo opent The Promise met een citaat dat de film aan Jean-Jacques Rousseau toeschrijft. Het verhaal in dezen betreft de Nederlandse kolonisatie van Westelijk Nieuw-Guinea en de daaropvolgende overdracht van dit eiland aan Indonesië. 

Het is een wat vergeten geschiedenis uit Nederlands koloniale verleden. Na de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog was de westelijke helft van Guinea in 1949 het enige dat nog van voormalig Nederlands-Indië resteerde. Dit voorheen tamelijk met rust gelaten eiland stond plots vol in de koloniale schijnwerpers. “Het is aan ons om er iets van te maken”, zo verwoordt een van de Nederlandse gezanten de paternalistische ambities. Wanneer de angst voor “koppensnellers en kannibalen” eenmaal is overwonnen, begint men dan ook ongegeneerd met het opmeten van de neuzen en oren van oorspronkelijke inwoners.

De kracht van The Promise van documentairemaker Daan Veldhuizen zit in de verbluffend knap gerestaureerde en piekfijn ingekleurde archiefbeelden. Joseph Luns oogt en klinkt zo kraakhelder dat je zo zou kunnen geloven dat hij de huidige minister van Buitenlandse Zaken is. Dergelijke beelden verkleinen de afstand tot het koloniale verleden. Want hoewel Nieuw-Guinea nog geen zeventig jaar geleden een Nederlandse kolonie was, creëren de gebruikelijke zwart-witbeelden van het Polygoon-journaal de behaaglijke illusie van een ander tijdperk. The Promise doorbreekt die illusie en brengt kolonialisme ongemakkelijk dichtbij.

Toch is Nederland niet de grote antagonist in deze geschiedenis. Hoewel ‘onze kant’ van het verhaal (Nederland als verlichte kolonisator die beschaving en onderwijs brengt) wordt bijgesteld, vertelt ‘hun kant’, de kant van de Papoea’s, vooral wat er ná de Nederlandse aanwezigheid gebeurt. Nederland beloofde Westelijk Nieuw-Guinea onafhankelijkheid, maar moest het land onder druk van de Verenigde Staten in 1963 afstaan aan Indonesië. Met als gevolg: een tot de dag van vandaag voortdurende ‘genocide in slowmotion’. De schatting van het aantal Papoease doden door het Indonesische bestuur, dat de Papoease onafhankelijkheidsstrijd hard neerslaat, loopt uiteen van honderdduizend tot een half miljoen.

Zo is The Promise meer dan een geschiedenisles. Het vergeten verleden uit zich in schrijnende actualiteit. Veldhuizen portretteert, veelal in indringende close-ups, Nederlandse Papoea’s die tegen de klippen op aandacht vragen voor hun zaak. “Belofte maakt schuld”, zo zegt een van de sprekers. Aandacht voor de massale mensenrechtenschendingen die nu gaande zijn, is wel het minste om die schuld in te lossen.