IFFR 2025: RTM-dag
Veelzijdig Rotterdams filmtalent

Feis Forever
Nieuwe ‘Rotterdamse’ producties werden op de eerste vrijdag van deze IFFR-editie vertoond, besproken, genoten en bekroond.
Wie nog mocht twijfelen aan de creativiteit die Rotterdam herbergt hoeft alleen maar even te denken aan de Oscar-nominatie voor Nina Gantz’ korte animatie Wander to Wonder. Zeker iets om trots op te zijn, bevestigt Suze van Bohemen, de huidige coördinator van de RTM-dag. Daarmee zet het International Film Festival Rotterdam sinds 2018 makers uit de eigen stad in de schijnwerpers.
Vorig jaar maakte Nina Gantz’ verrukkelijke, donkerkomische en inmiddels al vele malen bekroonde stopmotion Wander to Wonder deel uit van het RTM-programma. Afgelopen vrijdag viel er in LantarenVenster weer een nieuwe selectie van kersverse Rotterdamse producties te beleven.
De eerste film die ik op de RTM-dag zie is Feis Forever van Oliver S. Garcia, over de in de nieuwjaarsnacht van 2019 omgekomen Rotterdamse rapper Feis. Een mooie, warme documentaire die niet alleen vertelt hoe Feis en zijn rauwe, eerlijke teksten helemaal bij zijn buurt in Rotterdam-West hoorden maar ook hoe hij zonder sterallures groeide als persoon en performer. En vooral hoe hij voort blijft leven in de harten van zijn vrienden. Een verhaal dat in bijna alle opzichten helemaal Rotterdams is, al is de maker is een naar Den Haag verhuisde Amsterdammer – maar wel altijd fan van de Rotterdamse hiphop geweest, vertelt hij me.
Creatieve stad
Rotterdam is een heel creatieve stad, meent Van Bohemen. En met meer dan 170 nationaliteiten ook een stad waar veel originele verhalen te vertellen zijn. Kortom: een goede voedingsbodem voor talent. De Willem de Kooning Academie speelt ook een rol door verbindingen met andere kunsten mogelijk te maken. Daarnaast leidt het Grafisch Lyceum onder meer vakmensen voor beeld en geluid op. Filmmakers weten elkaar te vinden en er is een goede infrastructuur.
De RTM-dag biedt genoeg voorbeelden van de Rotterdamse potentie. Dat kunnen films zijn die ons een blik gunnen op een stukje van de Rotterdamse community, zoals bijvoorbeeld Neverland (in het blok Fly on the Wall) van Luuk Sieben. De korte documentaire over de kameraadschap en passie van een groep motorcrossers schetst een heel innemend groepsportret. Er zijn enkele betrekkelijk conventioneel gefilmde docu’s, maar ik zie deze dag toch vooral veel werk van makers die stevig met de vorm experimenteren. Een enkele keer gaat dat behoorlijk ver, zoals in Euclidean Man (in het blok The Dehumanising of Things) van Sebastian Pappalardo: een tamelijk bizarre animatie-verbeelding van teksten van onder meer Marshall McLuhan over evolutie in het technologietijdperk.
Maar ik zie ook een intrigerend en gevoelvol, voorzichtig tastend duet tussen een vrouw op een schilderij en de vrouw die haar bekijkt, in Gaze Is a Bridge van Katarina Zdjelar (blok Beyond the Frame). Onverwacht anders is ook Surge of Transference (blok Shadow Territories), een video-essay waarin Geo Barcan onderzoekt hoe internettechnologie een kleine Roemeense stad verandert. Geen traditionele docustudie, maar een poging het onderliggende gevoel in steeds poëtischer beelden te vangen.
Vrijheid, vrouwen, veerkracht
De drie curatoren, die ieder jaar wisselen, moesten deze keer een keus maken uit zo’n 85 aangeboden werken. Allemaal films met een sterke Rotterdamse link, vanwege het onderwerp en/of de makers. Hun selectie van rond de dertig titels, meest korte films, wordt in samenspraak gemaakt, maar ieder heeft een eigen focus. Curator Marlyn van Erp vertelt dat ze zich liet leiden door de drie V’s van Rotterdam: Vrijheid, Vrouwen en Veerkracht – dat laatste zeker belangrijk ik deze turbulente tijd.
Het is niet moeilijk om die aspecten op allerlei manieren in veel van het gepresenteerde werk terug te zien. De vrijheid om te experimenteren stipte ik al aan. Heel aanstekelijk, en met groot applaus van een vaak lachend publiek beloond, is de non-film, of met een duur woord meta-film, Work(ingTogether) in Process van Sam Koopman (blok Beyond the Frame). Wanneer hij bij toeval Marty ontmoet, verkoper in een Rotterdamse seksshop, en ze vervolgens besluiten samen een film te maken, worden we getuige van een even vermakelijk als onthullend proces dat zowel over henzelf gaat als over filmmaken.
Vrouwen spelen een energieke hoofdrol in Bubbling Baby, waarmee Sharine Rijsenburg vorig jaar de RTM Pitch won. Een korte docu over de opzwepende Caribisch-Nederlandse dansvorm bubbling, die meestal vanuit mannelijk perspectief wordt getoond. Zonder dat Rijsenburg daar de nadruk op legt biedt zij een prachtig feministisch commentaar.
Een derde voorbeeld waarin die drie V’s samenkomen noemt Van Erp zelf: Boxing Against the Binary van Esmée van Loon (blok Fly on the Wall), een groepsportret van bezoekers van de Rotterdamse Queer Gym. Hartverwarmend is vooral dat ‘queer’ hier nauwelijks een rol speelt. Het is gewoon een plek waar niemand etiketten krijgt, of je nu 12 jaar bent of 78, en iedereen met elkaar plezier maakt (en bokst, klimt of zich opdrukt). Geweldig om dat te zien, hoopgevend en bevrijdend.
Poëtische vormen
Ik heb niet meer dan pakweg de helft van het aanbod gezien en moet dus voorzichtig zijn met algemene uitspraken over het werk van de Rotterdamse filmscene. Maar ik zag heel weinig in conventioneel speelfilmformaat, wel veel mixages van documentaire met meer poëtische vormen. Daarbij ook veel persoonlijk getinte verkenningen die wel iets van de tijdgeest laten zien maar zich onthouden van expliciet sociaal of politiek commentaar – terwijl die twee ook heel goed kunnen samengaan. Sober, indringend en poëtisch is bijvoorbeeld When I Came to Your Door van Antonio Paoletti (blok The Dehumanising of Things), die laat zien hoe in de Ethiopische hoofdstad Addis Ababa gemeenschappen ontheemd raken door sloop en stedelijke ontwikkeling.
En dan toch nog, aan het eind van mijn filmdag, een klap die keihard aankomt. In The Elephant & The Room (blok The Dehumanising of Things) verbeeldt Anas Qadamani het neokolonialisme door van de jacht op olifanten over te schakelen op de jacht op mensen. Anders kan ik het niet noemen, die archief- en internetbeelden die Qadamani vond en die onder meer soldaten in Gaza tonen die burgers vrolijk neerschieten alsof het een kermisattractie is.
Speelfilms
Dat alles op een drukbezochte dag in LantarenVenster die je volgens Van Bohemen ook mag zien als een grote netwerkborrel. Van Erp merkt op dat veel Rotterdamse makers autodidact zijn, wat soms lastig is bij reguliere fondsen. Op een dag als vandaag wordt duidelijk dat dat ze niet tegenhoudt, al blijft de stap van klein lowbudget-werk naar grotere producties moeilijk. De Rotterdamse fondsen, die niet gegroeid zijn, zijn daarvoor niet genoeg, en dus moeten makers zich op weg naar onder meer het Filmfonds een plaats verwerven op het landelijke speelveld.
Toch duiken er ieder jaar wel een paar speelfilms op. Twee titels springen er deze keer uit. De nieuwe documentaire van kunstenaar Gyz La Rivière is te zien in het Focus-programma Hold Video in Your Hands en maakt geen deel uit van de RTM-dag, maar moet hier toch genoemd. Het is een gedreven tijdsbeeld van de opkomst en ondergang van de videocultuur met een stevige basis in Rotterdam en van een Rotterdamse maker.
En dan is er de even ontroerende als subtiel getekende speelfilm Drie dagen vis, die op het filmfestival van Karlovy Vary al de acteursprijs wegsleepte voor Ton Kas en Guido Pollemans samen. Zij spelen in Peter Hoogendoorns zwart-witfilm met tragikomische accenten een Rotterdamse vader en zoon wie het maar niet lukt om elkaar echt te vinden. Minimalistisch, eerder op houdingen en blikken dan op woorden vertrouwend, maar daardoor juist des te overtuigender. Een prachtige blikvanger op deze dag.
Op de RTM-dag werd ook de winnaar van de RTM Pitch 2025 bekendgemaakt. Ashley Röttjers mag met de bijbehorende twintigduizend euro haar filmproject Regen in augustus gaan realiseren. Een verhaal over Jasmine, een twintiger met Surinaamse roots, die worstelt met mentale gezondheid en eenzaamheid. In het persbericht laat Röttjers noteren dat het winnen van de Pitch voelt als een erkenning van dit kwetsbare verhaal. Volgend jaar in première op de RTM-dag.
De meeste van de genoemde films zijn nog te zien op IFFR 2025. Videotheek Marco is daarnaast op 29 en 30 maart in LantarenVenster te zien tijdens het venement South Explorer (gelijktijdig met Art Rotterdam). Drie dagen vis is vanaf 24 april 2025 te zien in de bioscoop, en Feis Forever vanaf 1 mei 2025.