Berlinale 2023, blog 3

Filmkrant doet verslag van de 73e editie van de Berlinale, waar meerdere films over opgesloten personages lijken te reflecteren op de wereldwijde covid-lockdown.

Slechts een paar weken nadat ook in Duitsland demondkapjesplicht op de schop ging, is editie 2023 de eerste Berlinale sinds 2020 zonder covid-beperkingen. Uiteraard zijn er films in het programma die reflecteren op die lockdown-jaren.

Dat gebeurt expliciet, bijvoorbeeld in de Italiaanse documentaire Le mura di Bergamo (The Walls of Bergamo), die hier komende vrijdag in première gaat. Ook zijn er behoorlijk wat documentaires die niet expliciet over covid gaan, maar die over meerdere jaren gedraaid werden, waardoor plotseling mondkapjes in beeld opduiken – soms wordt daarop gereflecteerd, andere keren is het simpelweg wat het is.

Maar interessanter is het dat de pandemiejaren ook op een meer symbolische manier door lijken te sijpelen. Zo is er een klein maar opvallend rood draadje in het programma van films waarin personages vast komen te zitten in een kleine ruimte. Geen van allen gaan ze expliciet over covid, en toch vatten ze samen een beeld van die tijdgeest.

Dat kan op zeer verschillende manieren uitpakken. Het Braziliaanse Propriedade (Property) brouwt er een thriller met expliciet politiek randje van, als een door een eerdere kidnapping getraumatiseerde vrouw vast komt te zitten in haar zwaar bepantserde auto en wordt belaagd door de onlangs ontslagen arbeiders van de boerderij van haar familie.

De Japanse thriller #Manhole maakt nog pulperiger gehakt van het enkele-locatie-concept. Een succesvolle zakenman valt de avond voor zijn huwelijk na een verrassingsfeestje van collega’s dronken in een put. Met een flinke beenwond en een haperend gps-signaal moet hij op zoek naar redding, en dat wordt moeilijker en moeilijker als de plottwists zich op blijven stapelen. De film weet daarbij geen maat te houden – na een energiek openingssalvo gooit de film elke vorm van geloofwaardigheid te grabbel in het (te lange) middendeel, waardoor de emotioneel geladen slotakte minder effectief is. Toch is #Manhole een aardige middenweg tussen twee andere Aziatische ‘Midnight Madness’-achtige films die buiten competitie werden geselecteerd: enerzijds de lachwekkende effecten en over-the-top stijl van het Hongkongse Mad Fate, anderzijds de gelikte maar wat al te generieke Koreaanse Netflix-thriller Kill Boksoon.

Aan het andere uiterste van het geloofwaardigheid-spectrum bevindt zich Reality. Ook een thriller, maar dan nauwgezet op de realiteit gebaseerd. Om precies te zijn op de transcripties van de eerste FBI-ondervraging van Reality Leigh Winner, die later veroordeeld zou worden tot vijf jaar celstraf omdat ze als NSA-medewerker geheime documenten lekte naar de pers. Regisseur Tina Satter bewerkte haar eigen toneelstuk tot een verrassend filmisch kammerspiel, gedragen door sterk spel van Euphoria-ster Sydney Sweeney in de titelrol. De dialogen zijn weliswaar woord voor woord gebaseerd op het echte verhoor, maar in beeld geeft Satter via uitgekiende insert-shots subtiel context en commentaar wordt gegeven.

En dan was er nog Rolf de Heers The Survival of Kindness, een intrigerende maar niet helemaal geslaagde mengelmoes. De Heer verweeft een aards beeld van het aboriginal bestaan, zoals hij dat ook al toonde in eerdere films Twelve Canoes (2009) en Charlie’s Country (2012), met Mad Max-achtige postapocalyptische elementen. Zijn hoofdpersonage BlackWoman wordt in de woestijn achtergelaten in een kooi. Ze weet eruit te ontsnappen en dwaalt vervolgens door deze vervallen wereld, waar een niet nader benoemde pandemie heeft huisgehouden – al is uiteindelijk de vraag of ze die gevangenis echt achter zich kan laten. BlackWoman personificeert daarbij de ‘kindness’ uit de titel, die in dit barre landschap met steeds meer moeite stand houdt. Zo wordt The Survival of Kindness steeds duidelijker een allegorie over wat we de afgelopen jaren collectief meemaakten, gefilterd door de specifieke lens van eeuwenoude mythes.