Het nieuwe kijken #2

Bloot­gelegde verhalen

Lord of War

Ebele Wybenga werpt maandelijks zijn net breed uit in de alomtegenwoordige beeldcultuur.

Ken je het gevoel dat je een film kijkt en al weet wat er gaat gebeuren? “Z’n broertje gaat dood”, fluisterde ik tegen een van m’n vrienden toen ik naar de film Lord of War keek. Ik zag de film voor de eerste keer. De hoofdpersoon, Yuri, zit samen met zijn jongere broer in de wapenhandel. Yuri wordt overmoedig en heeft geen oog meer voor zijn omgeving en zijn familie. Er moet iets dramatisch gebeuren wil hij tot het cruciale zelfinzicht komen dat hij op een destructief pad is en zijn levenshouding moet veranderen. Dat voel je als kijker aan je water. Boem. Broertje dood.

Een goede filmmaker geeft je het gevoel dat het verhaal dat hij of zij vertelt nieuw is en laat het jou als kijker beleven alsof alles wat komen gaat een complete verrassing zal zijn. In werkelijkheid volgen veel verhalen een vergelijkbaar patroon. Vaak zit er een veel ouder verhaal onder verstopt. Wist je dat de film Ten Things I Hate About You precies de structuur volgt van The Taming of the Shrew van Shakespeare?

Vooral heldenverhalen verlopen volgens een vast stramien, een mythologisch oerverhaal. Je kunt dit bijvoorbeeld herkennen in Lord of the Rings, The Chronicles of Narnia, The Hangover I, II en III, Harry Potter, Avatar, de Odyssee, The Matrix en Star Wars. De held wordt in zijn alledaagse leven onderbroken door een boodschapper uit een andere wereld die hem tot het avontuur roept. Als hij aarzelt verschijnt een mentor of helper met wie hij het aandurft. Hij overschrijdt de grens van de alledaagse wereld naar een magische wereld. Dan volgen de eerste beproevingen. Een ontmoeting met een goddelijk wezen geeft hem de kracht om de eindstrijd te winnen die wordt beloond met een object van onschatbare waarde, een exiler. De held, op dat punt vol van zichzelf, moet overgehaald worden om terug te keren naar huis, naar de gewone wereld. De dood van een familielid werkt hier altijd feilloos. Op de drempel van de thuiskomst wacht altijd een laatste tegenslag om te overwinnen. Deze opzet werkt met ridders en zwaarden, met ruimteschepen en verre planeten maar ook met een vrijgezellenfeest in Las Vegas. Aan deze zogenaamde monomyth valt nauwelijks te ontsnappen in de bioscoop. Deze kennis hebben we te danken aan schrijver Joseph Campbell, die door het blootleggen van deze structuur duizenden verhalenvertellers heeft beïnvloed. Ik had het liever niet geweten.

Geschreven door Ebele Wybenga