Het nieuwe kijken #129

Ebele Wybenga, voor de laatste keer, over wat hem opvalt op het kruisvlak van cinema en beeldcultuur.

In april 2011 schreef ik mijn eerste column voor Filmkrant. Dit had ik te danken aan mijn redacteurschap bij Upload Cinema, een clubje misfits dat bioscoopavonden samenstelde met internetvideo’s. Het publiek zond honderden filmpjes in die pasten bij een thema, zoals ‘activisme op internet’. Elke redacteur kreeg een urenlange lijst met linkjes om te bekijken en te keuren. Samen kookten we het in we tot een gecureerde playlist van anderhalf uur die vertoond werd in de bioscoop, eerst in de Uitkijk en later bij Rialto.

In Filmkrant nam ik het filmpje dat me het meest raakte als uitgangspunt voor m’n column. YouTube was nog jong, viral filmpjes die met e-mail werden doorgestuurd lagen nog vers in het geheugen. De Upload Cinema-avonden waren een ode aan ‘user generated content’. Het woord influencer was nog niet gevallen en YouTube-sterren bestonden ook nog niet. We hadden het over hoe irritant reply girls zijn, de woede van de Winnebago Man en de wereldfaam van een niezende panda.

Vanuit een bioscoopstoel kijken naar blokkerig amateurbeeld op het witte doek was iedere keer een onderdompeling in actuele online cultuur. Je kon als Upload-bezoeker lachen, gruwelen en je verbazen samen met tientallen anderen, in plaats van eenzaam achter je laptop. Algoritme-aanbevelingen speelden geen rol; als redactie zorgden we voor een montage van grappig en schokkend, mooi en lelijk, donker en licht, lang en kort. Zo maakten we van webvideo een gedeelde ervaring, een avondje uit. Met als gastvrouw en -heer Barbara de Wijn en Dagan Cohen, die gestoken in onberispelijke smokings de avonden presenteerden en een scheut glamour toevoegden aan de internet-groezeligheid en campy humor die de programma’s typeerden.

In de inzendingen doken allerlei fenomenen op die later het internet zijn gaan beheersen, zoals how to– en unboxing-video’s. Maar ook verontrustende dingen, zoals een Amerikaans jongetje van elf die zijn collectie zelf geknutselde dodelijke wapens laat zien. Reportagefragmenten van Vice uit de Gazastrook. Een fake video van Poetin die in een kooi achter tralies zit. De kiemen van de wereld van vandaag, in allesbehalve hoge resolutie.

Toen Upload Cinema stopte, kon ik hier tot mijn geluk door blijven schrijven. Meestal niet over bioscoopfilms, maar over de randverschijnselen, over beeldcultuur, over waar we naar kijken en hoe. Deze column vormde voor mij in de afgelopen veertien jaar een geweldige aansporing: om zowel zo bewust mogelijk te kijken als een onschuldige blik vast te houden.