Dansplaining #52

Dan Hassler-Forest zoekt als de Indiana Jones van de filmwetenschappen naar verborgen betekenissen en geheime kamers van de filmgeschiedenis.

Sinds een paar weken lijkt iedereen in de ban van de nieuwe Netflix-hit Adolescence. De miniserie over een dertienjarige jongen die van moord wordt beschuldigd leidde in veel landen tot een morele paniek over social-mediagebruik bij tieners. Niet alleen laat Adolescence zien hoe moeilijk het voor ouders is geworden om door te dringen in de digitale communicatienetwerken van hun kinderen, maar ook hoe kwetsbaar jongens kunnen zijn voor radicalisering vanuit de extreemrechtse ‘manosphere.’

Maar in de discussie over de inhoud van de serie gaan we verrassend gemakkelijk voorbij aan de vorm. Samen met acteur en coproducent Stephen Graham maakte regisseur Philip Barantini (Boiling Point, 2021) vier afleveringen van ongeveer een uur die steeds in één enkele take (of oner) werden opgenomen. Zonder de traditionele vorm van montage voelt het daarom alsof we dat hele uur als kijkers onze adem in moeten houden: de combinatie van technische virtuositeit en een real time-scenario zorgt voor een even enerverende als meeslepende ervaring. We zijn daarom eerder geneigd om oplettend en geconcentreerd naar het bewegende beeld te kijken.

Adolescence heeft daarmee een manier gevonden om thuiskijkers eventjes los te weken van de telefoons, tablets en laptops die we er zo gemakkelijk thuis op de bank even bij pakken. De streaminggeneratie is gewend geraakt aan een eindeloze stroom films en series die we zonder aandacht ook kunnen volgen. We luisteren naar de tv, terwijl onze ogen steeds terug blijven vallen op WhatsApp, e-mail en Instagram.

Grootmeester Alfred Hitchcock beklaagde zich hier al over toen de filmindustrie bijna honderd jaar geleden overschakelde op gesynchroniseerd geluid. Hij zag toen al de geraffineerde beeldkunst van cinema verwateren: film was nu weinig meer dan ‘radio met bewegend beeld.’ Voor hem was de ideale vorm van cinema juist het omgekeerde: een verhaal dat je zonder geluid ook prima kunt volgen.

Misschien komt het drama van Adolescence juist daarom zo goed binnen. De vorm daagt ons uit om goed te kijken naar wat we zien — om voorover te leunen in plaats van onderuit te liggen. We luisteren zeker naar wat er gezegd wordt, maar dat doen we met veel meer aandacht, omdat we zowat worden gedwongen om te letten op wat we zien. Ergens is het dan ook heel passend dat deze vorm juist zo effectief wordt ingezet in een serie die kritisch kijkt naar de onzichtbare manier waarop onze mobiele telefoons ons zijn gaan beheersen – als parasieten die zich voeden met al die kleine beetjes aandacht die we ze maar blijven geven.