Kelly Reichardt

In haar films focust Kelly Reichardt op de details van het dagelijks leven van haar personages. Maar de grotere bewegingen van de geschiedenis zijn nooit ver weg.

In de deuropening van het kantoor waar Lizzy werkt in Kelly Reichardts Showing Up (2023) ligt een grote witte hond. Iedereen die naar binnen of buiten wil, moet over die hond heen stappen.

Of beter gezegd: iedereen die naar binnen of buiten wil, stapt over die hond heen. Als een ingesleten gewoonte. Het wordt nergens nadrukkelijk in beeld gebracht. Het is een gegeven, ergens in de marges van de shots. Misschien was het niet eens zo gepland door Reichardt, maar is die hond daar gewoon gaan liggen en heeft ze er maar omheen gefilmd. Zoals een rivier zich rond een in het water gegooide steen beweegt.

We zijn geneigd om verstoringen te beschouwen als onderbrekingen van ons leven. Maar als iets ons leven kenmerkt, zijn het juist die verstoringen. De kleinere en grotere interrupties die ons voor even of langere tijd ontregelen.

In Showing Up zijn dat onder meer een boiler die kapot is, een kat die om eten jengelt, een duif met een gebroken vleugeltje. Het zijn ongemakken die Lizzy van haar werk afhouden. Niet het werk op de administratie van de kunstacademie, waar die hond in de deuropening ligt, maar haar werk als kunstenaar. Ze maakt keramieken beeldjes. Een aantal keer zien we Lizzy aan het werk, priegelend op de vierkante millimeter.

In Reichardts nieuwe film The Mastermind zijn het ook kleine verstoringen die samen leiden tot een grotere verstoring. James Mooney, een timmeraar in de jaren zeventig met nauwelijks werk, besluit om het plaatselijke museum waar hij geregeld met zijn gezin komt te overvallen. Met een tot in de puntjes uitgedokterd plan (zo denkt hij althans) geeft hij een drietal kruimeldieven opdracht om vier schilderijen te roven. Maar tijdens die heist gaan er kleine dingen net even anders dan gepland: een handlanger die op het laatste moment niet op komt dagen, een meisje dat precies op het verkeerde moment de verkeerde zaal inloopt, een auto die onhandig geparkeerd staat en zo de vluchtroute blokkeert.

Er zit niet eens zo veel verschil in de manier waarop Reichardt die heist filmt en het boetseren van Lizzy of het heimelijk ’s nachts melken van een koe in First Cow (2019). Ze bouwt geen nagelbijtende spanning op maar focust, vaak met lang aangehouden shots, op het proces en de details daarvan. Geen cuts, geen close-ups.

In hun boek Kelly Reichardt analyseren Katherine Fusco en Nicole Seymour “Reichardts voorkeur om te focussen op proces, duur en nasleep”. In hun lezing van Reichardts werk vertrekken ze vanuit het concept ‘emergency’, een woord dat zijn wortels deelt met ‘emergence’, “een traag en onmerkbaar ontvouwen, specifiek vanuit een andere gebeurtenis of staat”. Volgens de twee is kenmerkend voor Reichardts oeuvre en de manier waarop zij realisme gebruikt, hoe ze dat soort emergency niet toont als een onderbreking van het alledaagse, maar als een versie van dat alledaagse.

Al vanaf haar speelfilmdebuut River of Grass (1994) gaan Reichardts films over mensen die op drift zijn of op drift raken. Soms door eigen toedoen, soms door omstandigheden, vaak door een combinatie van die twee. Na dat debuut duurde het overigens twaalf jaar voordat ze met Old Joy (2006) weer een speelfilm maakte. Een hiaat dat ze zelf in elk geval ten dele weet aan de genderongelijkheid in de filmwereld. “Het had veel te maken met het feit dat ik een vrouw ben”, zei ze in The Guardian. “Dat is absoluut een factor in het bijeenkrijgen van geld.” Om toch bezig te blijven maakte ze korte films en altijd bleef ze naast het maken van films werken als docent.

Dwaalsporen
Het werk van Reichardt gaat niet over mensen die transformeren door wat ze meemaken, maar mensen die zich aanpassen, zoals ze dat zelf ook deed. Die zich voegen naar omstandigheden (wat niet hetzelfde is als zich erbij neerleggen). Want dat is wat we doen. Het vertaalt zich naar de stijl van haar films, die stilistisch nooit uitpakken, waarin nooit grote tempowisselingen zitten. Als de politie James op het spoor komt en hij op de vlucht slaat, versnelt The Mastermind niet. Eerder vertraagt de film nog iets.

Hetzelfde doet ze in Wendy and Lucy (2008), waarin een jonge vrouw onderweg is naar Alaska in de hoop om daar werk te vinden en een nieuw leven te beginnen. Maar ze strandt in Oregon met een kapotte auto. Uit geldgebrek steelt ze eten voor haar hond Lucy in de supermarkt, maar ze wordt betrapt en gearresteerd. Wanneer ze de volgende ochtend terugkeert bij die supermarkt is Lucy, die ze op het parkeerterrein had vastgebonden, weg. Maar die zich opstapelende tegenslagen stuwen het tempo van de film niet omhoog, maar juist omlaag. Het grootste deel van Wendy and Lucy bestaat uit Wendy die moet wachten en afwachten. Een opgelegde boete van vijftig dollar die ze niet kan betalen, maakt dat ze niet door kan reizen. Ze kan niet in beweging komen, kan niet vooruit.

Reichardt brengt die vertraging, haar aandacht voor het alledaagse, ook mee naar haar twee films over de pionierstijd: Meek’s Cutoff (2010) en First Cow. Met die eerste film gaf ze het westerngenre een slinger. Weg zijn de weidse shots van uitgestrekte landschappen en de stoere cowboys die zelfverzekerd de weg wijzen. In haar film, waarin een groep kolonisten door de woestijn van Oregon trekt, kiest Reichardt het perspectief van de vrouwen, vernauwd door de kappen van hun zonnehoeden, maar daardoor niet minder opmerkzaam. De focus in veel shots ligt niet op de luchten, maar op de grond. Reichardt gebruikt het genre om te laten zien, zo schrijft Doreen St. Félix in een profiel voor The New Yorker, “hoe het echte leven zich niet laat verenigen met de regels en ritmes van genre”. Tegenover de grote beweging westwaarts, plaatst Reichardt grillige dwaalsporen. Door het tempo eruit te halen en te focussen op duur, op de kleine machinaties van het dagelijks leven onderweg, morrelt ze subtiel aan de vooruitgangsmythe van de pionierstijd.

First Cow speelt zich pakweg twee decennia voor Meek’s Cutoff af. En opnieuw kantelt Reichardt het perspectief op dat pioniersbestaan. De film is geen romantisering van het altijd onderweg zijn, van expansiedrang en de zo vaak destructief uitpakkende poging de natuur en geschiedenis naar je hand te zetten, maar een fijnzinnige ode aan het huiselijke. In de film ontstaat een vriendschap tussen de verlegen Cookie en de Chinese migrant King-Lu. In een vroege scène in het bescheiden huisje van King-Lu hakt hij buiten hout terwijl Cookie de vloer veegt en buiten wat bloemen plukt die hij in een vaasje zet. Dat huis wordt gedurende de film als een magnetisch centrum waar de twee mannen steeds naar terug proberen te keren, wat hen door omstandigheden steeds weer onmogelijk wordt gemaakt. In het idee van Amerika dat zich in deze periode ontvouwt, is voor deze twee mannen geen plaats.

Op drift raken
Vlak onder het oppervlak vlecht Reichardt zo een reflectie op de weg die deze pioniersjaren plaveiden en wat (en wie) voor die weg moest wijken. Dat soort grotere bewegingen van de geschiedenis zijn in haar films nooit ver weg. In The Mastermind wemelt het op de achtergrond van verwijzingen naar de Vietnam-oorlog. Plakkaten op straat voor demonstraties, nieuwsbeelden op televisie. In zijn boek Nixonland beschreef journalist Ron Perlstein de overgang naar de jaren zeventig als een tijd waarin de consensus brak. “De simpele referentietoestand van orde, die de Amerikaanse middenklasse als haar geboorterecht beschouwde, raakte op drift”, schrijft hij.

James staat in The Mastermind volstrekt onverschillig tegenover die oorlog maar dat betekent niet dat die werkelijkheid niet aan zijn wereld raakt. Het gaat te ver om de film als politieke allegorie te interpreteren, maar richting het einde brengt Reichardt James en die politieke realiteit op geraffineerde (en zeer geestige) wijze met elkaar in aanraking. Zoals in al haar films zijn de personages niet alleen op drift in hun eigen leven, maar zegt dat op drift raken ook iets over de positie van individuen in de Amerikaanse maatschappij. Over de kloof tussen de mythe die het land zichzelf voorhoudt en de alledaagse realiteit van een kapotte auto en stukgelopen schoenen op de Oregon Trail.

The Mastermind draait vanaf 23 oktober 2025 in de Nederlandse bioscoop.