IFFR: Changing Channels

Het IFFR zoomt in op televisie. Zijn al die veelgeroemde series waaraan ook steeds meer artfilmers zich wagen het einde van de cinema, de nieuwe kleren van de keizer, of gewoon iets wat helemaal niet met film vergeleken hoeft te worden? Luister mee naar een vrolijke spraakverwarring.

Door Joost Broeren | Nienke Huitenga | Dana Linssen

Wat is cinema? Qu’est-ce que le cinéma? Zo heet de beroemde verzameling essays van de Franse grondlegger van de filmtheorie André Bazin, die na zijn dood in 1958 werd gepubliceerd. De vraag wat film is, is ook bijna 120 jaar na het ontstaan ervan nog steeds niet goed te beantwoorden. We weten het als we ernaar kijken, maar het antwoord ontglipt ons als we erover gaan praten. Is het een kunst, een medium, een ervaring, een industrie? En wat is er zo filmisch aan films?
De vraag wordt weer relevant nu overal stemmen opklinken dat film (weer eens) dood is, en televisie de toekomst; zeker als we het hebben over al die geweldige Amerikaanse betaal-tv-series en hun Deense pendanten. Het lijkt wel alsof het film of televisie moet zijn, het lijkt wel een wedstrijdje. Maar dan wel eentje waarin we proberen te voetballen met een tennisbal (of andersom). Het feit dat het allebei sporten zijn waarin een bal wordt gebruikt, wil nog niet zeggen dat ze dezelfde spelregels hebben. Of wat te denken van het feit dat een voetbalwedstrijd in principe slechts 90 minuten duurt en een tennismatch in theorie eindeloos lang kan duren?
Kortom: tijd om te filosoferen. Wat is film? Wat is televisie? Is het een kunst, een medium, een scherm of een kanaal? Het IFFR laat onder de noemer Changing Channels tv-series van artfilmers zien, en inventariseert wat er op het gebied van de webserie gebeurt. Filmkranters en bewegende-beeldenliefhebbers Joost Broeren, Nienke Huitenga en Dana Linssen dachten erover na. Halverwege het gesprek zetten ze een recordertje aan. Luister mee naar hun vrolijke spraakverwarring. Peter Jacksons 3D-IMAX-48hfr-versie van The Hobbit kwam ook nog even voorbij.

Techniek
NH: “…we kijken series die gemaakt zijn voor televisie, maar we consumeren ze via internet. Of dvd. En straks dus op het IFFR op een bioscoopscherm. Dat zijn alleen maar verschillende routes van consumptie. Dat zegt nog niet direct iets over hoe mediumspecifiek ze zijn. We hadden het net al over The Hobbit…”
DL: “Ik denk dat je je bij The Hobbit voor het eerst moet afvragen of je in de bioscoop nog wel naar een film zit te kijken.”
NH: “Ik denk dat je een scheve kritiek gaat schrijven als je The Hobbit puur als film gaat recenseren.”
JB: “Of in ieder geval hoe er de laatste zestig jaar over film is geschreven, als een voornamelijk puur narratief medium.”
DL: “Of is alles wat daar gebeurt vergelijkbaar met de overgang van stil naar geluid, van zwart-wit naar kleur? Een technische verandering?”
JB: “Ik ben geneigd om te denken dat het een fundamentelere verschuiving is. De eerste geluidsfilms hadden een vergelijkbare stuntfactor, waarin het minder draaide om het verhaal, maar meer om de vraag wat je met geluid kon doen. Bij The Hobbit zijn we daar al een beetje aan voorbij.”
DL: “Wat is dan dat meer, wat is het meer dan een cinema of attractions?”
NH: “Iets wat meer is dan cinema of attractions is classic cinema, toch?”
JB: “Of zouden we er nu eindelijk in geslaagd zijn om dankzij moderne technieken die twee te integreren?”

Verhalen
JB: “Ik denk dat mensen die zeggen dat wat er nu op televisie gebeurt innovatiever is dan wat film te zien geeft, en dan met name in de Amerikaanse situatie, het vooral hebben over verhalen vertellen.”
DL: “Maar waarom zegt het IFFR dan dat de traditionele scheiding tussen televisie en film waarbij tv het domein is van de schrijvers en film van de regisseurs, doorbroken is nu filmauteurs als Pablo Larraín, Kyoshi Kurasawa of Kore-eda Hirokazu ook voor tv gaan werken?”
JB: “Ik denk meer dat dat een kwestie van geld is. De geldstromen zijn verlegd. Hitchcock, Fassbinder, David Lynch werkten allemaal al voor televisie en waren op beiden terreinen even innovatief bezig.”
NH: “Vergeleken met heel veel van die series verliest film, en dan met name de formulematige genres, het op het gebied van personages en verhaal.”
JB: “En film won het altijd op het gebied van production value, en dat is nu naarmate er voor film minder geld is niet meer zo. Het retrodesign van Mad Men ziet er beter uit dan Gangster Squad.”

Herkenbaarheid
NH: “Series zijn de nieuwe Groundhog Day, die film met Bill Murray die zijn hele leven dezelfde dag moet doormaken. Iedere keer dat er een nieuwe aflevering begint zijn er een aantal vaste elementen waar je vanuit kunt gaan. Met film is dat niet zo. Film is er niet op gericht om je een herkenbaar patroon voor te schotelen, maar om je uit je comfort zone te trekken.”
DL: “Maar genrefilms doen dat toch ook niet? Die vertellen in drie aktes ook herkenbare, soms inwisselbare verhalen. Alleen kan je dan niet volgende week naar een nieuwe aflevering.”
JB: “Maar je kunt wel volgende week naar een andere romantische komedie. Dat is precies hetzelfde.”
NH: “Dat maakt het ook zo vervelend als je een bioscoopkaartje koopt voor een film die niets meer doet dan een hele goeie HBO-aflevering. Dan denk je: ‘ja die kan ik ook thuis kijken.’ En dan heb je er nog vijf. Of dertien. Of nog drie seizoenen.”
DL: “Met personages uit series bouw je een band op. Ze worden de buurman.
JB: “Waardoor filmpersonages dingen kunnen doen die je niet zo snel zelf zou doen. Onverwachter. Zelfs Dexter die toch een seriemoordenaar is moet toch zo vriendelijk zijn dat hij ermee wegkomt. Al worden een aantal series ook geprezen om hun ambiguïteit. Maar het kan nooit Henry: Portrait of a Serial Killer worden.”

In Changing Channel zijn televisieseries te zien van artfilmers als Kore-eda Hirokazu, Kyoshi Kurosawa, Pablo Larraín, de HBO-serie Girls en de Mexicaanse satirische webserie Los micro burgueses. Op 27 januari is er een debat over de toekomst van webseries en de concurrentie tussen film en televisie. Voor meer informatie filmfestivalrotterdam.com