Double Bill in MIMA, Brussel

Het ontoonbare tonen

Beeld uit de tentoonstelling The ABC of Porn Cinema

Twee tentoonstellingen op hetzelfde ticket: in het MIMA in Brussel kunnen filmliefhebbers hun hart ophalen. De filmaffiches van grafisch ontwerper Laurent Durieux zijn bezig Hollywood te veroveren. En in The ABC of Porn Cinema komt een halve eeuw pornografievertoning tot leven.

Het zijn op het eerste gezicht twee tentoonstellingen die weinig meer met elkaar gemeen hebben dan dat ze filmcultuur vieren. Op de bovenste verdieping van het museum voor hedendaagse kunst MIMA in de Brusselse wijk Molenbeek hangen de wonderbaarlijke filmposters van tekenaar Laurent Durieux. Hij kiest zijn onderwerpen zelf: bij filmklassiekers die tot zijn verbeelding spreken maakt hij affiches die de pr-afdelingen van filmmaatschappijen waarschijnlijk direct zouden afwijzen. Veel te impliciet, of juist veel te onthullend.

Impliciet en onthullend zijn ook woorden die je kunt gebruiken voor de tentoonstelling een verdieping lager. Bij The ABC of Porn Cinema zien we veel filmposters die de erotische lading van de bijbehorende films moeten suggereren. Vuurrode lippen, fallussymbolen en naakte, discreet van de kijker afgewende ruggen. Tegelijk toont het MIMA de minder omfloerste kant van de seksindustrie: posters en foto’s die niets aan de verbeelding overlaten. De bezoeker mag zelf bepalen waar zijn of haar voorkeur naar uitgaat.

Poster voor Jaws door Laurent Durieux

Beschaamde wolfman
Twee verschillende tentoonstellingen dus, maar bij het MIMA krijg je ze samen op één kaartje: Double Bill. En je zou wel gek zijn om er één over te slaan, want beiden zijn meer dan de moeite waard. Eerst maar eens Laurent Durieux. De in Brussel woonachtige tekenaar heeft de laatste tien jaar gestaag gewerkt aan een internationale reputatie. De Amerikaanse uitgever Mondo bracht gelimiteerde edities van verschillende van zijn filmposters op de markt. Toen Steven Spielberg 25 exemplaren van Durieux’ Jaws-affiche bestelde, begon zijn naam pas echt in de VS rond te zingen. Vooral Francis Coppola stak zijn bewondering niet onder stoelen of banken.

De honderd affiches in het MIMA tonen een voorkeur voor genrefilms: E.T., Blade Runner, The Shining. Alleen benadert Durieux ze zelden vanuit een voor de hand liggende insteek, zoals goed te zien in bij de serie ‘Universal Monsters’. Tegen Collectors Weekly zei hij daarover: “The Mummy is een liefdesverhaal, geen horrorfilm. Frankenstein is tragisch, de scène met de bloemen en het kleine meisje raakt me elke keer weer. Dracula is een romantisch personage. En de Wolf Man zie ik meer als slachtoffer dan als eng monster.” En dus zien we de wolfman, zittend op een stoel, bijna beschaamd worstelen met zijn transformatie.

Bij Jaws moet je verdomd goed kijken om de dreiging in de poster terug te vinden; aan het oppervlak zie je alleen een zonnige advertentie voor een badplaats. Hetzelfde geldt voor The Silence of the Lambs. Prominent brengt Durieux de naaikamer van Buffalo Bill in beeld. Diens paspop heeft een scheur die meer op een wond lijkt. Buiten het raam kunnen we nog net in de verte Clarice ontwaren. Het zijn vaak ontwerpen vol spoilers, maar de grafische kwaliteit van Durieux werk is zo hoog, dat je toch geregeld moet vaststellen: ja, dit is een veel betere poster dan het origineel.

Beeld uit The ABC of Porn Cinema

Taboeloze hardcore
Ook bij The ABC of Porn Cinema hangen veel posters en ja, sommige zijn heel fraai. Alleen is dat niet de overheersende indruk die achterblijft. Het verhaal achter de tentoonstelling is bijzonder. In 2014 sloot bioscoop ABC aan de Avenue Adolphe Max in Brussel. Het was vermoedelijk het laatste theater in de Benelux waar nog seksfilms op celluloid werden vertoond. Ook kende de ABC een traditie van live striptease. Bij inspectie van het pand bleek dat eigenaar George Scott in vijftig jaar nooit iets had weggegooid. Medewerkers van cultbioscoop Nova wisten de inboedel veilig te stellen: duizenden posters, foto’s, films en documenten. Films konden na enig aandringen naar het Koninklijk Belgisch Filmarchief, al zag men daar niet meteen de waarde. Zo liet het archief weten dat ze de doosjes met filmcoupures niet wilden. Het geeft aardig weer waar de seksfilm staat in de waardering van het filmestablishment.

The ABC of Porn Cinema is mede daardoor een eye-opener van jewelste. Allereerst is heel goed de ontwikkeling te volgen die de seksfilm in een halve eeuw doormaakte, van pikante kluchten uit de jaren zestig tot taboeloze hardcore twintig jaar later. Het is ook interessant om te zien hoe eigenaar en distributeur Scott zijn Belgische zalen vulde. Als hij geen nieuw aanbod had, gaf hij een bestaande film gewoon een nieuwe titel en verzon hij niet bestaande spelers. Hij liet een Brussels reclame-atelier zelfs nieuwe posters schilderen, die dan slechts enkele weken dienst deden. Een aantal hangen in het MIMA en zijn van een absolute schoonheid.

Bewegend beeld is er ook. Van de door het KBF afgewezen coupures zijn loops gemaakt die vertoond worden in een nagebouwde filmzaal. Je kijkt als het ware vanaf een bioscoopbalkon naar beneden, waardoor niet alleen films maar ook bezoekers te zien zijn. Om de sfeer helemaal af te maken heeft een kunstcollectief de pop van een typische vieze man in een van de stoelen geplaatst. Hij wordt omringd door plastic tassen en heeft één hand in zijn broek.

Ronduit confronterend is de wand waarop een collage te zien is van honderden pornografische filmstills. Omdat deze foto’s in de vitrines van de ABC hingen werden de aanstootgevende delen afgeplakt. Toch laten ze weinig aan de verbeelding over, wat de collage een soms ongemakkelijke kijkervaring maakt. Het is typerend voor deze eerlijke tentoonstelling, waar pornografie in alle denkbare vormen langskomt: grappig, kunstig, lomp of ronduit ranzig. En ja, soms ook gewoon sexy.


Double Bill: The ABC of Porn Cinema & The Art of Laurent Durieux | MIMA Molenbeek, t/m 9 januari 2022.