De oudere-vrouwen-buddy-film
Waarom hakt dit er zo in?

Book Club: The Next Chapter
Sandra Heerma van Voss trok met haar sardonische pen in de aanslag naar Book Club: The Next Chapter, een nieuwe film in het snel groeiende genre van de buddy movie over oudere dames. Vederlichte vriendinnenavonturen. Maar waarom zit ze dan toch steeds te grinniken?
Nou, daar gaan we. Een late woensdagmiddag, een bioscoopzaal halfvol ouderen en middelbaren als ik zelf. Voor een slechte film.
Want natúúrlijk wordt dit slecht. Dat weten mijn medebezoekers toch ook wel? Of hebben ze de trailer soms niet gezien, een irritant opgewekte montage van bruidsjurken en penisgrappen?
Book Club (2018) ging over een leesclub van vier vriendinnen op leeftijd die geïnspireerd door het lezen van Fifty Shades of Grey de pep in hun liefdesleven terugbrachten. Ik ging erheen voor de hoofdrolspeelsters – Jane Fonda, Diane Keaton, Candice Bergen en Mary Steenburgen – en herinner me er weinig van.
In deel twee, Book Club: The Next Chapter, worden de vier na jaren van gedwongen pandemisch isolement herenigd en trekken ze naar Italië; een bucket list-achtige exercitie, waarbij het zoals in zoveel Amerikaanse feelgoodfilms goed uitkomt dat ze allemaal oeverloos kapitaalkrachtig blijken. De hotels, de maaltijden en de kleding (zelfs na het verlies van de bagage) zijn luxueus en begeerlijk als in een Nancy Meyers-film. De alcohol vloeit, vertrouwelijkheden worden uitgewisseld, er wordt gedanst (op ‘Mambo Italiano’, het ‘Paard in de gang’ van zo ongeveer elke filmische Italië-reis) en tot slot…
Nee, wacht. Dit is precies wat ik van plan was om te schrijven, de imaginaire sardonische pen al in de aanslag. Zou dat eerlijk zijn, nu mijn humeur zo duidelijk opklaart tijdens dit vederlichte vriendinnenavontuur? Waarom grinnik ik zo vaak? En waarom hakt elk waarachtig moment – opmerkingen over vergankelijkheid, angst voor verlies, vriendschap als de meest bestendige emotionele investering – er zo diep in dat ik besmuikt naar beneden kijk?
De verklaring schuilt ten dele in het script, net als dat van deel één geschreven door regisseur Bill Holderman en zijn partner Erin Simms: er zijn dit keer iets meer scènes die recht doen aan het charisma en intellect van de vier actrices, die bovendien veel meer gezamenlijke schermtijd krijgen – van een levensdoel zijn de mannen (Don Johnson en Andy Garcia, onder meer) in The Next Chapter gereduceerd tot vriendelijk ogende voetnoten. De kinderen van Diane (Keaton) zijn zelfs helemaal van de radar verdwenen.
Zelf ben ik in de vijf tussenliggende jaren ook veranderd; ik ben een ander soort kijker geworden. Ouder. Drie lange lockdowns, groot persoonlijk verlies en het uitbreken van een oorlog op Europees grondgebied verder. Meer dan ooit behept met een soms adembenemend besef van hoe kort het allemaal duurt. In gratuit geweld of cynisch, van fucks doordesemd taalgebruik heb ik geen zin meer, waardoor nogal wat gehypete films en series afvallen. Tant pis.
En er speelt nog iets. De eerste schokgolf van #MeToo kon voor de filmwereld nog overzichtelijk worden vastgepind op een paar in het oog springende roofdieren, die erom bestraft en (al dan niet tijdelijk) gecancelled werden. Maar wie met de kennis van nu de filmgeschiedenis overdenkt, en dan actrices van de Book Club-generatie voor het eerst vrijelijk hoort spreken over wat ze aan vernederingen en aanvallen hebben doorstaan en hoe wantrouwig ze waren, ook jegens elkáár, die realiseert zich opeens dat het een mirakel is om deze zeventigers en tachtigers nog met zoveel plezier te zien acteren – ook, of juíst, in een niemendalletje met geen ander doel dan een vrouwelijk publiek een positief voorbeeld te stellen.

Dat er behoefte aan is, moge duidelijk zijn. Book Club bracht wereldwijd 104 miljoen dollar op, en zette daarmee de buddy-movie voor vrouwen op leeftijd als genre op de kaart. Jane Fonda, vanouds in een aanvoerdersrol, maakte het afgelopen jaar nóg twee komedies met vrouwelijke tegenspeelsters, met wie ze naar eigen zeggen eindelijk ook op een ontspannen manier bevriend kon raken: 80 for Brady met Sally Field, Rita Moreno en Lily Tomlin en Moving On met opnieuw Tomlin – de chemie tussen die twee knettert al gezellig sinds Nine to Five uit 1980 en kreeg in 2015 een glorieuze doorstart in Netflix-serie Grace and Frankie.
Het is allemaal licht werk, maar het is werk. Het houdt een generatie zichtbaar met decennia ervaring en doorleefde, soms fors chirurgisch bewerkte gezichten (weer Fonda – al is ze hierin hopelijk géén voorbode van wat komen gaat). Candice Bergen maakt laconieke grappen over de moeite die het haar kost om uit haar stoel te komen, Keaton vindt zichzelf “een idioot” en Fonda spreekt als ze niet op een naam kan komen rustig van een senior moment. Maar ouderdom, onderstrepen ze allemaal, maakt het leven ook leuker. De stress is eraf. De rollen en prijzen en mannen zijn veroverd, verloren of tandenknarsend doorstaan. Nu volgt nog wat plezier, met de eindstreep in zicht.
Book Club: The Next Chapter draait sinds 11 mei 2023 in de bioscoop. Moving On is vanaf 24 juli 2023 beschikbaar op Pathé Thuis.