Buiten beeld #10: dierencasting

Wie werken er achter de schermen naast regisseurs en acteurs? Wie schrijft het script, wie zorgt voor aankleding, het geluid, de dieren, cast en de inwendige mens op de set? De Filmkrant belicht in deze ‘achter de schermen’-serie steeds een ander vakgebied. Deze maand: dierencasting en -begeleiding op de set van Poeslief 2.

“Aaah, nou gaat de melk wéér om!” Sabine van der Helm, oprichter van dierencastingbureau Catvertise, jaagt een van haar twaalf katten van het aanrecht. Wie haar Amsterdamse huis binnenloopt ziet overal staarten bewegen. Vooral rode, want daar trippelen er acht van rond. “Het liep een beetje uit de hand.”

Elk plekje aan de muur van haar woonkamer is gereserveerd voor ‘werk’ van haar eigen dieren: honderden filmstills, krantenknipsels, reclameposters en modereportages. Wie een dier zoekt voor welke productie dan ook, komt in Nederland vrijwel altijd uit bij Catvertise, al sinds Van der Helms eerste kat medio jaren tachtig gefotografeerd werd voor een zekere woongigant. Hoewel Catvertise in katten gespecialiseerd is, werkt Van der Helm ook met honden, konijnen, kippen, groot vee, reptielen – you name it. Het begon ooit met een inschrijving van haarzelf met vier katten bij castingbureau Moeder Anne en het groeide uit tot een alom bekend zelfstandig bureau met eigen katten, een hond en honderden ingeschreven honden en andere dieren die in de loop der jaren voorbijkwamen in filmproducties als Oorlogswinter, Mees Kees en De Boskampi’s. Ook verschenen ze bij theaterproducties van de Nederlandse Opera, Toneelgroep Amsterdam en het Nationale Ballet en in commercials, van de Hema en Ziggo tot het Ministerie van Defensie. Sinds 1985 weten reclamebureaus, tijdschriftredacties en filmmakers haar als dierencasting-director en animal handler te vinden.

Hoewel haar poezenbeesten thuis “gewoon kat mogen zijn”, is er vandaag werk aan de winkel. De makers van Poeslief 2 filmen enkele scènes met Poeslief-ster Abatutu en zijn twee kersverse concurrenten: broertjes Maziwa en Siagi. In een gepland shot moet Abatutu, momenteel de beroemdste kat van Nederland, voor zijn Kristallen Film-poster zitten. De twee brutale nieuwkomers zullen vervolgens de plaat om laten vallen. In een latere scène zit Abatutu door zijn social media te scrollen. Ja, echt. Voorts dienen er op zeker moment zoveel mogelijk katten op tafel te springen en te blijven. Leg dat eigenwijze katten maar eens uit. Maar verdomd, ze doen het allemaal.

Vandaag wordt er vooral gewerkt met stukjes hart. Andere keren gebruikt Van der Helm een veegje blikvoer of water met tonijn: “Dat ruikt heel sterk en geeft geen rommel in het shot.” Maar net zo vaak krijgen ze geen eten, bijvoorbeeld als een kat tijdens een scène moet liggen dutten op een toonbank. “Gebruik je voer, dan krijgt zo’n dier een hele gefocuste blik in de ogen die je niet zoekt.” Kattenkruid kan ook goud waard zijn, maar daar moet slim mee worden omgesproken. Katten kunnen er enthousiast, liefkozend en high van worden, maar op zeker moment wordt er absoluut gemept. “Dat kun je ook in je voordeel gebruiken natuurlijk, als dat is wat het scenario eist.” Verder gebruikt Van der Helm klepperende etensbakjes vlak boven de cameralens, of iets anders dat geluid maakt, zoals een nietmachine die open en dicht wordt gedaan. Om een kat op een bepaalde plek in het shot te plaatsen gebruikt ze regelmatig een laserpointer. Dat laserlichtje kan in postproductie gewoon worden weggewerkt.

Vrijwel al haar katten, grotendeels met Swahilische namen, komen van twee boerderijen in Zeeland. Van jongs af aan neemt ze haar kittens aan een lijntje mee uit wandelen, naar de wasserij, een kroeg, de tram of een restaurant. “Eigenlijk train je het dier zonder dat je weet waarvoor.” De misvatting is dat katten die op een set werken circuskatten zijn die trucjes kunnen doen. Het tegendeel is waar. Het belangrijkste is dat een kat ontspannen is op een set, tussen mensen, bewegende camera’s, verkeer en lawaai. Juist in situaties waar gewone huiskatten weg zouden rennen of zouden bevriezen, moet een Catvertise-kat van een aanrecht kunnen springen, ergens kunnen liggen, of van a naar b kunnen lopen. Gewoon wat katten op dagelijkse basis kunnen dus, maar dan onder bijzondere omstandigheden. Tot nu toe is er maar één element geweest waar letterlijk ál haar getrainde katten – 24 in de loop der jaren – van over de zeik raken: wagentjes van de gemeentereiniging.

Van der Helm houdt altijd strak de grenzen van haar dieren in de gaten. Toen een van de katten laatst een straat moest oversteken, compleet met rijdende camera ernaast, ging dat tien keer prima. Daarna liep de kat een andere kant op. Dan weet Van der Helm dat het klaar is. “Dan is de concentratie uit de kat.” Daar kan geen hart of laser tegenop. Ook weet ze als ervaren animal handler dat je je geen enkel foutje kan permitteren als je werkt met dieren, en katten in het bijzonder. Daarom wil Van der Helm vooraf exact weten wat er wordt verwacht van haar viervoeters, hoe hard geluiden zullen zijn, of er een rookmachine is en hoeveel mensen op de set. Ze moet alles kunnen voorbereiden. Want als een kat eenmaal in de stress geschoten is door een onverwachte knal, dan is het einde verhaal. Garanties kan je met dieren nooit geven. Ook een gouden regel: de volgorde van werken is van levensbelang voor dier. Begin nooit met iets makkelijks als fotografie. “Begin met bewegend beeld, als de kat nog geconcentreerd is.” Handig met de rode groep is dat men één rode kat kan casten en zij er vier meeneemt naar de set. Als de één de bokkenpruik opheeft, dan kan ze altijd rekenen op de anderen. Geen mens die het ziet.

Thuis kunnen de poezenbeesten doen wat ze willen, maar de meesten zijn toch graag in de nabijheid van het vrouwtje. Soms zit ze achter de computer te werken met zes katten op schoot en op en rond het toetsenbord. De hele huiskamer is hun speeltuin: er zijn overal mandjes en andere terugtrekplekjes, talloze krabpalen, een klimmuur, stoelen en randjes waarop katten maar al te graag balanceren. Naar buiten kunnen ze ook nog: dit huis is een waar kattenparadijs. Op elke verdieping staan kattenbakken en het is overal opvallend netjes. Nergens aan flarden gekrabde meubels, geen opvallend rondvliegende plukken haar of andere bende. Al gaan er natuurlijk wel eens vazen om, en een enkele keer een computerscherm. Of een beker melk, zoals vandaag.

Hoe goed je je dieren ook kent, ze blijven je verbazen, zegt Van der Helm. Zo bleek onlangs dat haar oudste kat, waarvan ze het minste verwachtte, het ‘t best deed op het podium tijdens een theatervoorstelling en bleek die arme Abatutu tijdens de opname van een scène van Wiplala niet koppig te zijn, maar gewoon te moeten kakken. Middenin het shot.