Blockbusterjaar 2014

Sequels blijven de markt bepalen

Datum 18-12-2014
Auteur
Deel dit artikel

The Hobbit — The Battle of the Five Armies

Als de grote successen van 2014 iets bewijzen, is het dat geen blockbuster meer op zichzelf staat. Sequels, prequels en requels beheersen de markt: welkom bij het seriële filmmaken.

Door Joost Broeren

De ellende van clichés is dat ze vaak kloppen. Neem deze: er is geen creativiteit in Hollywood, alleen sequels en boekverfilmingen. De studiobazen zetten hun geld alleen in op formules die zich al bewezen hebben. Ik zou het graag tegenspreken. En wijzen op blockbusters die wél oorspronkelijk en origineel zijn. Maar dat zijn er steeds minder. En als ze al gemaakt worden floppen ze. Zoals het Tom Cruise-vehikel Edge of Tomorrow — de beste actiefilm van het afgelopen jaar. In plaats daarvan is 2014 het jaar van de tweede Planet of the Apes-prequel, de derde Hunger Games, de vierde Transformers en de zevende X-Men.
Zelfs de twee meest verrassende hits kwamen allesbehalve uit het niets. De ruimteavonturen van Guardians of the Galaxy zijn het zoveelste fenomeen uit het almaar uitdijende filmuniversum van stripgigant Marvel. En The LEGO Movie kapitaliseerde het succes en de reputatie van de Deense speelgoedfabrikant.
Steeds minder van deze prequels, sequels, en requels vertellen op zichzelf staande verhalen. Ze zitten vol referenties naar eerdere delen en vooruitwijzingen naar wat gaat volgen, en ze eindigen vaak in cliffhangers die bedoeld zijn om de kijker naar de volgende film te trekken. Serieel filmmaken is de nieuwe realiteit van de blockbuster. Het betekent dat het publiek precies weet wat het krijgt — en dus nooit meer verrast zal worden.

Reclamezuil
Het uitdijende universum van Marvel is het toonbeeld van dit seriële filmmaken, waarbij de studio zich ongetwijfeld liet inspireren door decennialang strips maken met dezelfde superhelden. Marvel maakte de weg vrij voor veel andere spelers in het veld. Sinds de eerste Iron Man film in 2008 bouwt de studio (inmiddels onderdeel van Disney) met twee films per jaar aan zijn superheldenuniversum. Daarbij staat elke film grotendeels op zichzelf maar fungeert tegelijk als reclamezuil voor alle andere titels in de reeks. Ook Guardians of the Galaxy, het grote succes van het jaar en een prima op zichzelf staand ruimteavontuur, is onderdeel van die strategie: de film introduceert ruimteslechterik Thanos, die volgende zomer groots verschijnt in de tweede Avengers-film.
Explicieter is The Hobbit, Peter Jacksons tweede trilogie in het Lord of the Rings universum, waarvan het derde en laatste deel bij het ter perse gaan van deze krant in première ging. Deel twee eindigt met een enorme cliffhanger: de draak Smaug komt aanvliegen om de stad te verwoesten. In deel drie wordt die spanning in de eerste tien minuten weggewerkt: draak verslagen, helden gered. De gigantische spanningsopbouw die twee films in beslag nam, wordt dus haastig opzij geschoven, zodat we door kunnen naar iets nieuws. Iets wat vooral bedoeld lijkt om deze trilogie te verbinden aan de eerder verschenen Lord of the Rings-films.
Nog opzichtiger gebeurt dat in de vierde film rond Katniss Everdeen, voluit getiteld The Hunger Games: Mockingjay — Part 1. Zoals die omslachtige titel aangeeft, werd het derde en laatste boek in Suzanne Collins’ tiener-fantasy-reeks opgesplitst in twee films, zoals dat eerder ook bij Twilight en Harry Potter gebeurde. Een kwestie van marketing, die de film niet ten goede komt. Omdat deel één slechts opbouw is naar wat in deel twee een conclusie moet gaan krijgen, voelt het alsof het eerste uur van een goed avonturenverhaal is uitgesmeerd over twee uur film waarin veel te weinig gebeurt. En erger: om de film toch een slotakkoord te geven, wordt afgesloten met een actiescène waarbij de heldin van de film niet betrokken is. Katniss, feministisch boegbeeld van een nieuwe generatie, kijkt passief toe terwijl de mannen vechten.

Verdienen
Zal het tij keren? Hollywood-analist Scott Mendelson berichtte onlangs op zakensite Forbes dat studio Universal in 2014 een recordomzet heeft gedraaid zonder een echte blockbuster in zijn portfolio te hebben. Dat was deels toeval — de geplande sequel Jurrasic World werd bijvoorbeeld uitgesteld naar 2015. In plaats van grote hits, boekte de studio bescheidener successen met Bad Neighbours, actiekomedie Ride Along en Luc Bessons verrassingshit Lucy. Allemaal gemaakt voor een fractie van het budget van de Marvel-knallers, maar op de Amerikaanse markt elk afzonderlijk goed voor meer dan $100 miljoen winst.
Maar ere wie ere toekomt: die twee Marvel-successen staan wél met afstand bovenaan de ranglijsten van best verdienende films van het jaar. Zo krijgen de conservatieve studio-directies dus gelijk: serieel filmmaken werkt. Voor we op die lijst van best-verdienende films uitkomen bij een film die niet gebaseerd is op een bewezen waarde, moeten we naar de (op het moment van dit schrijven) nummer 16, ruim voorbij de teleurstellende tweede Amazing Spider-Man, de veelbelovende nieuwste Godzilla-remake en de abominabele Teenage Mutant Ninja Turtles-reboot. Zelfs nog voorbij David Finchers verrassend succesvolle boekverfilming Gone Girl. En wat is dan die nummer 16? Christopher Nolans Interstellar. En hoe verwierf Nolan zich de artistieke vrijheid om in Hollywood iets eigens te doen? Juist ja: door het immense succes dat hij boekte met een trilogie stripverfilmingen.