Focus: Vijf masterclasses minimalistisch acteren Jean-Louis Trintignant

Deze zomer overleed Jean-Louis Trintignant op 91-jarige leeftijd. Wat maakte deze acteur zo bijzonder? Wie het wil weten moet de vijf films gaan zien die Lumière Cinema in Maastricht als hommage vertoont. Leerzame kost ook voor acteurs die constant in de hoogste stand staan.

Er zijn veel misverstanden over acteren. Zeker ook bij de Amerikaanse Oscar-stemmers. Oscars voor acteren gaan altijd naar acteurs die hun hele hebben en houden in hun spel gooien. Hoe expressiever hoe beter, is de gedachte; what you see is what you get.

Daartegenover staat minimalistisch acteren. Geen personages die een open boek zijn, maar bij wie de kijker moet raden naar wat er in hen omgaat. De kijker vult het zelf in en projecteert op zulke personages zijn gedachten.

Sommige acteurs zijn er meesters in. Isabelle Huppert natuurlijk, maar lang voor haar beheerste Jean-Louis Trintignant deze kunst al tot in de finesse. Hoe hij acteren zag, verwoordde hij perfect in deze quote: “De beste acteurs in de wereld zijn degenen die het meeste voelen en het minste laten zien.” Trintignant was de grootmeester van deze paradox. De kijker vermoedt dat er in zijn personages van alles omgaat, maar bespeurt daarvan weinig of niets in hun lichaamstaal. Het draait op kleine veranderingen in een gezichtsuitdrukking of een blik.

Filmjournalist Dan Callahan van de filmsite RogerEbert.com schreef in zijn necrologie over Trintignant geestig dat als een personage van hem glimlachte, dat al een gebeurtenis was. En die ene keer dat Trintignant tegenover Isabelle Huppert in een film speelde (Deep Water, Michel Deville, 1981), leidde dat volgens Callahan tot ‘een soort wedstrijd wie van de twee het meest dominant op het scherm kon zijn zonder een spier van hun gezicht te bewegen’. Natuurlijk, dat is grappig overdreven, maar hoe geweldig Trintignant het minimalisme beheerste, kan iedereen nog eens vaststellen bij het programma Hommage à Jean-Louis Trintignant in Lumière Cinema. Te zien zijn vijf films, die tot begin oktober ieder vier keer worden vertoond. In chronologische volgorde zijn dat:

Un homme et un femme (Claude Lelouch, 1966). In deze tedere liefdesfilm vallen een door het leven getekende weduwe en weduwnaar voor elkaar. Integer toont de film, met prachtrollen van Trintignant en Anouk Aimée, hoe hun pijnlijke verledens een onbevangen liefdesrelatie in de weg staat. Bekroond met de Oscar voor beste buitenlandse film én de Gouden Palm in Cannes.

Z (Costa-Gavras, 1969). In deze politieke thriller over het onderzoek naar de moord op een linkse politicus in het dictatoriale Griekenland begin jaren zestig speelt Trintignant de aanklager. Hij lijkt een onopvallende, emotieloze bureaucraat, maar achter dat uiterlijk schuilt een gedreven mens op zoek naar de waarheid. De klassieker won de Oscar voor beste buitenlandse film. Trintignant won in Cannes de acteerprijs.

Il conformista (Bernardo Bertolucci, 1970). In dit eind jaren dertig van de vorige eeuw spelende vroege meesterwerk van Bertolucci fascineert Trintignant als een man die wil opgaan in de massa. Mussolini’s fascisme past hem als een handschoen – of dwingt hij zichzelf om erin te passen? Hij laat zich door de fascistische geheime dienst gebruiken om in Frankrijk een dissident te vermoorden.

Trois couleurs: Rouge (Krzysztof Kieslowski, 1994). Ook in deze film speelt Trintignant een personage naar wiens motieven we moeten raden. Hij is een misantroop, die zijn dagen doorbrengt met het afluisteren van de telefoongesprekken van zijn buren. Als zijn hond wordt overreden en de vrouw die dat deed, een model, met hem in contact komt, lijkt het dier hem nauwelijks te interesseren. Wat drijft deze gepensioneerde rechter?

Amour (Michael Haneke, 2012). Als vroege tachtiger was Trintignant in 2012 door ongeveer iedereen vergeten toen hij een imponerende wederopstanding beleefde met Amour. De aangrijpende rol van een zachtmoedige maar ook wanhopige hoogbejaarde man, die in een appartement leeft met zijn door een beroerte uit het leven wegglijdende vrouw, speelde hij meesterlijk ingetogen.

Vijf keer Trintignant, vijf keer een masterclass in minimalistisch acteren.

Hommage à Jean-Louis Trintignant | 1 september t/m 2 oktober | Lumière Cinema, Maastricht