Focus: Powell en Pressburger in het hele land

Hemelse filmgeschiedenis

Datum 03-09-2024
Auteur Jos van der Burg
Deel dit artikel

Black Narcissus

Goed idee van Eye om het retrospectief The Creative Worlds of Powell and Pressburger van het onvolprezen British Film Institute over te nemen. Naast Eye vertonen ook vijf filmtheaters in het land een selectie, en is Michael Powells latere schandaalfilm Peeping Tom in veel filmtheaters te zien.

De sensuele cinema van Powell en Pressburger, noemt Filmhuis Den Haag hun programma rond het iconische regieduo Michael Powell (1905-1990) en Emeric Pressbuger (1902-1988). Eye nam met The Creative Worlds of Powell and Pressburger de Engelse titel van het BFI-retrospectief over. Het maakt duidelijk dat de films van het duo niet in één vakje zijn te vangen. Hun films zijn creatief en sensueel, maar ook expressief en lyrisch. Ook trokken de twee zich weinig aan van genres, zodat hun films zich ook wat dat betreft slecht in afgeperkte hokjes laten onderbrengen.

De in Hongarije geboren Pressburger maakte in de jaren twintig in Duitsland carrière als scenarist bij de UFA-studio. Toen die na de machtsovername door de nazi’s alle Joodse werknemers ontsloeg, vluchtte hij naar Parijs en in 1935 vestigde hij zich in Londen. De invloedrijke, in Engeland werkende Hongaarse producent Alexander Korda bracht hem in contact met de Britse regisseur Michael Powell. De rest is geschiedenis, nauwkeuriger gezegd: hemelse filmgeschiedenis.

Het klikte tussen de twee en tussen 1939 en 1957 maakten zij samen onder de naam The Archers twintig volstrekt originele films. In Eye zijn er vijftien van te zien. Filmhuis Alkmaar, Filmtheater Hilversum, Kino Rotterdam en Filmhuis Lumen in Delft vertonen elk drie tot vijf films, waaronder uiteraard de meesterwerken Black Narcissus en The Red Shoes. Daarnaast heeft Filmhuis Den Haag twee specials: literair recensent Lidewij de Paris analyseert Black Narcissus, en er is een double bill van The Red Shoes en A Matter of Life and Death.

Wie het werk van Powell en Pressburger niet kent, kan het beste beginnen met de documentaire Made in England: The Films of Powell and Pressburger. Daarin analyseert ’s werelds beste filmdocent Martin Scorsese even deskundig als meeslepend en liefdevol hun films. Naast gezamenlijke films van het duo is Powells schandaalfilm Peeping Tom in veel filmtheaters opnieuw te zien. De “gluurfilm” gaat over een in zijn jeugd door zijn vader in wetenschappelijke experimenten misbruikte regisseur, die sekswerkers mee naar huis neemt, waar hij hun laatste levensmomenten filmt als hij hen vermoordt. Dat de film in 1960 werd neergesabeld als immoreel en het werk van een zieke geest, betekende bijna het einde van Powells carrière. Hij werd door deze film gezien als een pervers buitenbeentje en kreeg nauwelijks nog werk.

Het kan verkeren, want de film geldt nu als een klassieker over voyeurisme en de gewelddadige invloed van de camera. In de rehabilitatie van de psychothriller speelde Scorsese een grote rol. Hij noemde de film “de beste film over filmmaken ooit gemaakt, samen met Fellini’s 8½.” Zo’n quote is het waard om in te lijsten.