Focus: Vrouwelijke blik op Internationaal Filmfestival Assen

Ali & Ava

Te weinig vrouwelijke makers op filmfestivals? Niet op het International Filmfestival Assen (IFA), dat ook in de 42e (!) editie films van en over vrouwen vertoont. Komend weekend zijn ruim vijftig korte en lange films te zien. Daaronder liefdesverhalen, zoals de openingsfilm Ali & Ava, maar ook de aangrijpende Russische documentaire F@ck This Job, over de opkomst en ondergang van het onafhankelijke Russische tv-station Dozhd.

De Britse regisseur Clio Barnard neemt de tijd voor haar films, die zich afspelen in de hoek van de maatschappij waar harde klappen vallen. Na haar doorbraak met The Selfish Giant, een aangrijpend verhaal over twee schoffies in Yorkshire, duurde het vier jaar voordat ze met Dark River haar tweede film maakte. Daarin keert een boerendochter na de dood van haar vader na vijftien jaar terug naar de boerderij om die over te nemen, wat leidt tot een strijd met haar broer.

Weer vier jaar later kan het international Filmfestival Assen nu openen met Barnards derde film Ali & Ava. Deze keer geen grimmig sociaal-realisme, maar een subtiel drama over een voorzichtig opbloeiende liefdesrelatie van twee door het leven gebutste mensen. De film is een van de vijf kandidaten voor beste Britse film van het jaar bij de BAFTA Awards, die 13 maart worden uitgereikt.

Ali & Ava is de eerste van ruim vijftig films – Nederlandse premières en voorpremières – die op het festival zijn te zien. Ze zijn onderverdeeld in vijf ‘thematische pijlers’: Spotlight, Gender Benders, World Views, Podium en Contour. Spotlight richt de schijnwerper op vrouwelijke filmmakers. Gender Bender bevat films over onderwerpen gerelateerd aan gender, World Views toont films vanuit diverse vrouwelijke culturele perspectieven, Podium zet aanstormend talent in het licht, en Contour tenslotte legt met optredens en installaties de verbinding tussen film en andere kunstdisciplines.

A Tale of Love and Desire

Het festival speelt zich af in cultuurhuis DNK in Assen, maar zeven films zijn ook online te zien. Daaronder A Tale of Love and Desire (Une histoire d’amour et de desir), de tweede film van de Tunesische filmmaker Leyla Bouzid, die in 2015 doorbrak met As I Open My Eyes. Het is pijnlijk om die film nu terug te zien. Niet omdat hij minder goed is dan gedacht, maar omdat de wereld veranderd is. In de film, die zich een half jaar voor de Jasmijnrevolutie van 2011 in Tunis afspeelt, ambieert een jonge vrouw tot verdriet van haar moeder een leven als zangeres in een rockband. Dat ze met de band protestliederen zingt, brengt haar in gevaarlijk politiek vaarwater. As I Open My Eyes liet zeven jaar geleden de akelige repressie in Tunesië zien, maar toonde ook de vitaliteit van de jeugd en de hoop op betere tijden. Die leken met de Jamijnrevolutie ingelost worden. Ruim tien jaar later is van dat optimisme weinig over.

Misschien geen toeval daarom dat Bouzids tweede film A Tale of Love and Desire niet in Tunesië, maar in Parijs speelt. Net als As I Open My Eyes toont hij een jonge vrouw, die het leven met volle teugen wil genieten. Ze heet Farah en is vanuit Tunesië naar Parijs gekomen om er aan de universiteit te studeren. Ze ontmoet er Ahmed, een jongen met Algerijnse wortels uit de banlieue die de weg naar de universiteit heeft weten te vinden. Ahmed wordt knetterverliefd op Farah, maar weet niet hoe hij met die gevoelens moet omgaan. Anders dan Farah heeft de islamitisch opgevoede knul last van benauwende (seksuele) opvattingen en worstelt hij met zijn plek in de Franse samenleving. In A Tale of Love and Desire moet nu eens niet een jonge vrouw (seksueel) bevrijd worden, maar een jongen. Een interessante omkering van het traditionele filmstramien.

F@ck This Job

Ook te zien op het festival én online is F@ck This Job (Vera Krichevskaya), een akelig actuele documentaire over het onafhankelijke Russische tv-station Dozhd, vanaf de oprichting in 2010 tot 2020. De film vertelt een fascinerend en tragisch verhaal over de strijd tussen mediavrijheid en het steeds repressievere Poetin-bewind.

Het station begint in 2010 als een soort speeltje van Natasja Sindejeva, een met een rijke bankier getrouwde vrouw. Haar staat geen gezapig tv-station voor ogen, maar een door jonge mensen bevolkte, hippe zender die optimisme en positivisme uitstraalt. Maar al snel brengt het station serieuzere onderwerpen dan societynieuws, zoals satire over Poetin en premier Medvedev.

De situatie wordt grimmig als Dozhd in 2012 verslag doet van demonstraties tegen de frauduleuze presidentsverkiezingen. Het Kremlin is not amused, maar Sindejeva ontpopt zich van een champagnedrinkende high society-vrouw tot een voorvechtster van persvrijheid en vrije meningsuiting. Op de zender laat ze opposanten van Poetin aan het woord, onder wie de oppositieleiders Boris Nemtsjov en Alexander Navalny. Als de zender een discussie organiseert over de taboevraag of Leningrad zich in de oorlog niet beter had kunnen overgeven aan de Duitsers belegeraars, omdat dat mogelijk honderdduizenden levens had bespaard, wordt Dozhd voor straf van de kabel gehaald en lopen adverteerders onder druk van het Kremlin massaal weg. De druk op het station wordt daarna steeds groter. Er volgen politie-invallen in de redactieburelen en als het station tot ‘buitenlandse agent’ wordt verklaard is dat de opmaat naar het einde van Dozhd.

“We waren zo fucking stupid“, zegt Sindejeva over haar geloof dat Rusland op weg was naar een vrijer en democratischer land. F@ck This Job is een kroniek van een langzame wurgdood. Verplichte kost voor wie wil zien hoe Rusland in de afgelopen tien jaar naar een despotische staat afgleed, met de inval in Oekraïne als gruwelijk resultaat.


Internationaal Filmfestival Assen | 11 t/m 13 maart | DNK, Assen + online