Alles van Antonioni

Goed nieuws: eindelijk weer een groot retrospectief van de twee jaar geleden op 94-jarige leeftijd overleden Michelangelo Antonioni. Het Filmhuis Den Haag presenteert in samenwerking met het Holland Festival en het Italiaanse Instituut een bijna volledig overzicht (ook korte films) van het werk van de Italiaanse grootmeester. Naast Filmhuis Den Haag is het retrospectief in nog zeven filmtheaters te zien.

Er zijn twee soorten klassieke filmmakers: van de een is het werk geregeld op de televisie te zien, van de ander niet. Antonioni hoort helaas bij de laatste groep. Alleen zijn populairste film — relatief begrip bij de Italiaanse regisseur — Blowup (1966) is per ongeluk wel eens op de tv te zien, maar daarmee houdt het wel op. Ook in de filmtheaters wordt zijn werk zelden vertoond.

Deze onzichtbaarheid staat in groot contrast met Antonioni’s invloed. Het wijdverbreide stilistische en dramatische minimalisme in de mondiale artcinema is rechtstreeks terug te voeren op Antonioni’s werk. Dat geldt ook voor terugkerende thema’s in de artcinema. Als u in een recensie weer eens leest dat een film op briljante wijze het menselijk onvermogen tot communicatie verbeeldt, is de filmmaker, of hij het nu beseft of niet, schatplichtig aan Antonioni.

Het idee van de moderne wereld als een vacuüm gezogen oord, waaruit iedere zinvolle betekenis is verdwenen, is het grote thema in Antonioni’s werk. Zijn films draaien om begrippen als leegte, levenspijn en eenzaamheid. Die woorden klinken nu als clichés, maar Antonioni filmde in een periode dat ze nog gewicht hadden. Hij maakte films over een wezenloze, betekenisloze wereld vanuit de gedachte dat er ook een niet-wezenloze, betekenisvolle wereld moest bestaan. Of in ieder geval bestaan had. Antonioni ontmaskerde en maakte zichtbaar. Hij stelde de diagnose van de moderne cultuur. Hij nam de koorts op. Dat de patiënt er niets mee heeft gedaan, kan Antonioni niet worden aangerekend.

De volgende lange films van Antonioni zijn van 4 juni t/m 29 juli te zien in achtereenvolgens Den Haag, Amsterdam, Arnhem, Nijmegen, Rotterdam, Utrecht, Eindhoven en Groningen:
Cronaca di un amore (1950)
I vinti (1952)
La signora senza camelie (1953)
L’amore in città (1953)
Le amiche (1955)
Il grido (1957)
L’avventura (1960)
La notte (1961)
L’eclisse (1962)
Il deserto rosso (1964)
Blowup (1966)
Zabriskie Point (1970)
Professione: reporter (1975)
Il mistero di oberwald (1980)
Identificazione di una donna (1982)
Al di là delle nuvole (1995)
Eros (2005)

Onder de titel ‘De erfenis van Antonioni’ bevat het programma ook vijf films van filmmakers die sterk door Antonioni’s werk zijn beïnvloed. Het zijn:
Guernsey (Nanouk Leopold, 2005)
Stellet licht (Carlos Reygadas, 2007)
De wind zal ons meenemen (Abbas Kiarostami, 1999)
Iklimler (Nuri Bilge Ceylan, 2006)
The River (Tsai Ming-liang, 1997)