Train Dreams

Deze secure en gevoelige verfilming van de gelijknamige novelle van Denis Johnson vat een omwenteling in de geschiedenis in één mensenleven.

Voor zijn monumentale boekencyclus Annals of the Former World (1998), waaraan hij twee decennia werkte, reisde John McPhee over de veertigste breedtegraad dwars door Amerika, een geologische tocht die hem miljoenen jaren het verleden in liet kijken. Een wereld die op het oog al lang verdwenen was, ligt in de bodem en de stenen nog besloten.

Train Dreams begint met een verwijzing naar die ‘oude wereld’. “Je voelt de echo ervan nog steeds.” De film is gebaseerd op de gelijknamige novelle van Denis Johnson uit 2011. Een amper honderd pagina’s tellend boek waarvan elke zin zo secuur is, dat je het in slow-motion wil lezen. Zoals McPhee als geoloog het verleden in de stenen leest, zo lijkt Johnson in elk van die zinnen lagen van de geschiedenis te ontginnen. En dat geldt ook voor elk shot van deze verfilming.

Robert Grainier (Joel Edgerton in een rol waarvoor hij geboren was) is een dagloner. Aan het begin van de twintigste eeuw staat hij met zijn bijl aan de basis van spoorbruggen en -wegen. Constructies die delen van het land ontsluiten of met elkaar verbinden. Die afstanden verkleinen. Het is een tijd van vooruitgang, die nauwelijks omkijkt naar wat verloren gaat. De film omvat decennia, een heel volwassen mensenleven. En een periode waarin Amerika in zijn hedendaagse plooien valt.

Een kaalgekapte heuvelflank; een spoorlijn die door een bos vol eeuwenoude pijnbomen klieft: dit is het tijdperk waarin de mens het landschap ingrijpend begint te tekenen. Zich er steeds nadrukkelijker architect van maakt. En dus ook van de gevolgen daarvan. Bosbranden die ongeremd kunnen woekeren, maar ook meer abstracte weerslagen. Een honderden jaren oude boom kappen maakt een kras op de ziel, betoogt explosievenexpert Arn (een prachtige rol van een witbebaarde William H. Macy).

Het is ook een tijd waarin god uit de wereld verdwijnt. Een komeet verschijnt aan de hemel maar nog maar amper ziet men er een aankondiging van het einde der tijden in, of hij is alweer uitgedoofd. Alsof onverklaarbare fenomenen niet langer toestaan dat er betekenis aan ze wordt toegeschreven. Grainier is geen man van god. Hij begint de kerk pas trouw te bezoeken als hij Gladys (Felicity Jones) ontmoet, die in het koor zingt. Zij stelt zich aan hem voor, ze worden verliefd, ze trouwen. In de buurt van een rivier bouwen ze een huis, zoals elk mensenleven in deze tijd nog zijn eigen huis bouwt.

Zeker aan het begin van de film is er een nadrukkelijk aanwezige verteller (Will Patton). Die vertelt niet alleen wat er voorvalt in het leven van Robert, maar vooral ook welke sporen dat in hem zal achterlaten, hoe hij zich dingen later zal herinneren. Wanneer Grainier tussen maandenlange periodes van huis weer even bij zijn vrouw en dochtertje is, zwijgt de verteller. Alsof hij hier niet kan doordringen. Hier, waar Grainiers leven even op zijn plek valt. Tot een enorme catastrofe hem en zijn gezin treft. Scheuren in de tijd maakt.

Het is ook in die periodes thuis dat de personages vaker het centrum van het shot vormen. Daarbuiten bevinden ze zich juist vaak in de marges. Miniatuurfiguren leunend tegen naar de hemel reikende bomen. Gezichten verlicht door kampvuur, in de periferie van verder in complete duisternis gehulde shots. Hoe zintuiglijk regisseur Clint Bentley en cinematograaf Adolpho Veloso de wereld van Grainier ook maken, dit is geen film die in de belevingswereld van zijn hoofdpersonage kruipt. Het is een film die een mensenleven beschouwt, binnen het grotere samenspel der dingen. Bentley schreef het scenario samen met Greg Kwedar. De twee werkten ook al samen voor het door Kwedar geregisseerde en ook al zo gevoelige Sing Sing (2023).

Laat in de film heeft Grainier zijn bijl ingeruild voor een paard en wagen. Hij brengt een vrouw naar een uitkijktoren waar zij onderzoek doet. Later zoekt hij haar op en de twee praten op de balustrade van de toren. Hun gesprek is gefilmd in een reeks close-ups. Hij vertelt haar wat hem is overkomen, dingen die hij nog nooit hardop heeft uitgesproken. Pas in het laatste shot van de scène schakelt de scène over naar een wide shot en zien we dat de twee op meters afstand van elkaar staan.

Op een eerder moment in de film, wanneer Robert ’s avonds in gesprek raakt met Arn terwijl ze in aangrenzende tenten liggen, is het via geluid dat Bentley de afstand tussen twee mensen voor even doet verdwijnen. Want dat is wat het is om een connectie te maken. Om iets van jezelf te delen met een ander. Het verdwijnen van afstand, zelfs als die fysiek blijft bestaan.

Train Dreams is ook een film over hoe we onze eigen levens beschouwen. Naarmate de jaren verstrijken, verandert dat perspectief. Iets wat Bentley verbeeldt in een aantal door de film gestrooide shots waarin Grainier uitkijkt over het landschap vanaf een steeds hoger uitkijkpunt. Toch is het niet zozeer dat hij meer overzicht krijgt; het is meer een losraken van wat hem aan het leven bond. Grainiers wereld wordt kleiner, maar de afstanden groter. De afstanden tot de mensen die dichtbij hem stonden, maar zijn verdwenen in de spleten van de tijd. Tot de momenten waarop het leven even leek te kloppen. Betekenis had. Momenten die niet langer zijn verankerd, maar zonder begrip van boven of onder door Grainier heen vloeien. “You’d better hold on to something.”

Train Dreams is vanaf 21 november 2025 te zien op Netflix (VoD).