De magie van Méliès

Georges Méliès staat centraal op het Filmfestival Rotterdam dat gerestaureerde werk en een documentaire over de beeldentovenaar vertoont.

Het meisje Isabelle laat zich graag meeslepen door de romantische avonturen uit de boeken die ze verslindt. Het weesjongetje Hugo uit de gelijknamige film van Martin Scorsese snapt zo ongeveer wat ze bedoelt, omdat zijn overleden vader hem altijd meenam naar de bioscoop. Op zijn beurt neemt hij Isabelle mee en via de zijingang betreden ze een filmtheater in Parijs. Nu zal ze een écht avontuur beleven.

Samen kijken ze naar de beroemde scène uit Harold Lloyds Safety Last! (1923), waarin Lloyd helemaal bovenaan een torenhoge wolkenkrabber aan de wijzers van een klok hangt, met het angstwekkend voortrazend verkeer beneden hem in de drukke straten van de stad. Isabelle is betoverd. Vol verwondering ondergaat ze de magische beelden. In een wervelende montagesequentie tovert Scorsese ook nog scènes uit films met Charles Chaplin (City Lights, 1931), Buster Keaton (The General, 1926) en Douglas Fairbanks (The Thief of Bagdad, 1924) tevoorschijn.

In Hugo is cinema een avontuur en laat het maar aan Scorsese over om ook de meest geblaseerde kijkers weer helemaal opgewonden te krijgen over de verbeeldingskracht van filmkunst. Een kracht die voor het eerst werd ontdekt door Georges Méliès (1861-1938), de Franse filmpionier aan wie Scorsese met Hugo niet toevallig een ode brengt.

Feeërieke
Méliès is de verpersoonlijking van de fictiefilm, terwijl zijn tijdgenoten, de gebroeders Lumière, herinnerd worden als wegbereiders van de documentaire. Deze dichotomie is historisch gezien aanvechtbaar, want beiden maakten zowel fictie als documentaire, maar zegt wel veel over het belang van Méliès. Hij ontdekte dat je via montage werkelijk alles kon transformeren in iets anders, wat leidde tot een oeuvre van feeërieke films die nog steeds verbazen. Zijn magische en verrassende ’trucs’ roepen ruim een eeuw later opnieuw de vraag op: hoe deed hij dat?

Honderdtien jaar geleden maakte voormalig goochelaar Georges Méliès zijn beroemdste film, het veertien minuten durende Le voyage dans la lune, vaak genoemd als de eerste sciencefictionfilm. Het beeld van een raket die in het oog van de maan terechtkomt werd iconisch, en de film werd gebruikt in videoclips van Queen en The Smashing Pumpkins. In 1993 dook er een kleurenkopie op van Le voyage dans la lune. Deze was flink beschadigd en plakte aan elkaar. Het duurde jaren voordat het technisch mogelijk was deze kopie te restaureren, maar door de voortschrijdende digitale technologie en met veel engelengeduld lukte het toch. Vorig jaar, ter gelegenheid van Méliès’ 150ste geboortejaar, draaide de gerestaureerde kleurenkopie, met nieuwe muziek van de Franse band Air, op het Filmfestival Cannes.

Het International Film Festival Rotterdam (IFFR) nam Méliès’ meesterwerk op in het programmaonderdeel Regained, gekoppeld aan Le voyage extraordinaire, een documentaire van Serge Bromberg (L’enfer d’Henri-Georges Clouzot) over de Franse tovenaar en de minutieuze restauratie van Le voyage dans la lune. Deze documentaire, met liefdevolle hommages aan Méliès van onder meer geestverwant Michel Gondry (van wie op het IFFR de installatie Home Movie Factory te zien is) en Michel Hazanavicius, regisseur van The Artist, laat zien dat ook filmrestauratie een avontuur kan zijn, vol jongensboekenheroïek.

Le voyage dans la lune (1902) van Georges Méliès en Le voyage extraordinaire (2011) van Serge Bromberg en Eric Lange zijn te zien op IFFR 2012.