Serge Bromberg over HENRI-GEORGES CLOUZOT’S INFERNO

Unlimited budget kreeg de Franse regisseur Henri-Georges Clouzot na het succes van les diaboliques en de Oscarnominatie voor la verité. Het werd zijn ondergang.

Het verhaal achter het mislukken van Henri-Georges Clouzot’s inferno is bizar, fascinerend en gehuld in nevelen. Clouzots ruwe materiaal was decennialang weggestopt in de Franse filmarchieven. Niemand wist wat er precies lag. Een Franse verzekeringsmaatschappij had er ooit vijf miljoen franc voor betaald maar bezat volgens de kleine letters in het contract de rechten niet. En zweeg dus. Clouzots weduwe wees vriendelijk maar resoluut elke bedelende documentairemaker de deur omdat ze niemand het materiaal toevertrouwde.
Ook filmvorser Serge Bromberg ging bedelen. En werd de deur gewezen. Maar toen gebeurde er iets vreemds. Toen ze Bromberg begeleidde naar de uitgang van het appartementencomplex kwam de lift vast te zitten. Twee uur lang kon hij op haar in praten om haar ervan te overtuigen dat hij iets speciaals wilde doen. Ze stemde toe.

Scheermes
Het resultaat is een fantastische documentaire over een bizar, geldverslindend, en gedoemd filmproject. Clouzot wilde met l’enfer het publiek in het hoofd van een gestoorde man brengen. In de openingsscène verschijnt een man met een scheermes in zijn hand. Een gedrogeerde vrouw ligt op bed. Hij wil haar vermoorden. De man zegt in een moment van klaarheid: ‘ik ben gek. Hoe kom ik hier?’ Dan schakelt de film terug. En dan ontspint zich een verhaal over obsessieve jaloezie waarbij de kijker steeds minder grip krijgt op de werkelijkheid en geleid wordt door de angsten en obsessies van de hoofdpersoon. Aan het eind zijn we terug bij het scheermes. Zo had het moeten worden in elk geval.

Obsessies
Met interviews en prachtige nieuwe montages van het ruwe materiaal laat Bromberg zien hoe het project volledig uit de hand liep. Om redenen die niet eens allemaal te achterhalen zijn. Dat Clouzot een hartaanval kreeg was in ieder geval een ondubbelzinnige en uiteindelijk beslissende tegenslag. Curieus is dan wel weer dat Clouzots weduwe ervan overtuigd is dat die hartaanval ’s nachts kwam terwijl de geïnterviewde crewleden volhouden dat Clouzot ’s middags in een bootje op het meer voor het hotel zat. Was Clouzot langzaam gek aan het worden van zijn eigen materiaal en ambities? Er zat hoe dan ook een absolute deadline aan het project. De buitenscènes op het meer voor het hotel — cast en crew verbleven in hetzelfde hotel als waar de film zich zou afspelen — moesten voor een bepaalde datum gefilmd worden omdat het meer gedregd zou worden. Maar Clouzot liet zich niet opjagen terwijl een leeg meer toch echt de dood van het project zou betekenen. Hij vatte wel het idiote plan op om drie camerateams aan het werk te zetten waarbij hij als regisseur zou rouleren. Maar de perfectionist Clouzot kon zich niet eens losmaken van het eerste camerateam. Gevolg: twee volledige camerateams zaten de hele dag niets te doen. Wekenlang. Eindeloze muzikale experimenten en laboratoriumtests met beelden liet Clouzot uitvoeren — iedereen kreeg carte blanche, deadlines werden niet gesteld — om met een compleet nieuwe beeldtaal te komen die de gekte van de hoofdpersoon moest kunnen uitdrukken. Maar niemand hakte knopen door en de kosten rezen de pan uit. Langzaam verloor iedereen het vertrouwen. Acteur Serge Reggiani — waarmee cruciale scènes waren gedraaid — verliet de set omdat hij zich waardeloos behandeld voelde. Het was uiteindelijk de hartaanval — die Clouzot trouwens overleefde — die een einde bracht aan het project. Maar Bromberg laat zien dat inferno al veel eerder ten onder was gegaan. Clouzots obsessies met het project spiegelen griezelig mooi de gekte van zijn personage, net zoals de volledig ontspoorde pogingen om Don Quichot te verfilmen — zowel Orson Welles als Terry Gilliam liep erop stuk — spiegels zijn van de tocht van de hoofdpersoon.
Toen de film vorig jaar uitkwam in Frankrijk werd de première bezocht door de dochter van een van de crewleden, vertelt Bromberg. ‘Toen ze zeven jaar oud was kwam ze op een dag met haar moeder op de set en het enige dat ze zich daarvan herinnert, is het gevoel dat ze daar weg moest. Zo snel mogelijk. Zo slecht was de sfeer.’

Pompeii
Heeft Bromberg het gevoel dat hij een biografie heeft gemaakt? Dat hij is doorgedrongen tot Clouzot? "Helemaal niet", zegt hij. "Ik heb geprobeerd te laten zien wat Clouzot voor ogen stond met de film. We beleven de tragedie van zijn ondergang. Maar het is een tijdsnede, het is Clouzot op dat moment in de tijd. Het is als Pompeii waar mensen door lava versteend werden terwijl ze allerlei dingen aan het doen waren. De wereld is stilgezet. Wie weet wat er van dat ruwe materiaal geworden zou zijn. Wie weet waartoe Clouzot nog in staat was geweest."

Ronald Rovers