Gabriel Mascaro over The Blue Trail

Het is nooit te laat om een droom na te jagen: dat is de portee van Gabriel Mascaro’s vierde speel­film, die je meevoert op een grillige reis door al even tegen­draads in beeld gebrachte Ama­zone-landschappen. “Ik wilde laten zien dat de Amazone complex is.”

“Sinds wanneer is oud worden een verdienste?”, schampert Tereza als een paar ambtenaren haar bescheiden woning komen versieren met een erekrans. Het is met recht een twijfelachtige eer die haar ten deel valt: het bereiken van een gevorderde leeftijd betekent niet alleen dat ze nu voor allerlei zaken de toestemming van haar dochter nodig heeft, maar ook dat ze binnenkort verplicht zal verhuizen naar de ‘Kolonie’.

Door een verlaging van de leeftijdsgrens valt de 77-jarige Tereza eerder dan ze zelf kon voorzien in het bevolkingscohort dat de overheid beschouwt als een blok aan het been van de economie. Wat voor type oplossing de Kolonie daarvoor biedt? Niemand die zich dat schijnt af te vragen.

De verkiezing van Jaïr Bolsonaro en het dramatische verloop van de covid-pandemie in Brazilië gaven Gabriel Mascaro (Neon Bull, 2015; Divino amor, 2019) het idee om zijn film de vorm te geven van een dystopie, zo vertelde hij begin dit jaar op het filmfestival van Berlijn, waar The Blue Trail (O último azul) de Grote Juryprijs won. “Geen futuristische, hoogtechnologische wereld met vliegende auto’s, maar een samenleving die onder invloed van een populistische overheid nieuwe culturele gedragingen ontwikkelt, zoals een buurtpatrouille en burgers die elkaar verklikken. Ik heb geprobeerd een regime te bedenken dat niet duidelijk links of rechts is; het keert zich tegen lichamen die niet productief zijn. In een kapitalistisch systeem is het oudere lichaam van zichzelf al dissident.”

“Ouderen kwamen tijdens de pandemie bij de verdeling van zuurstof achteraan te staan. Het raakte me dat het lichaam zo bepalend was voor wie prioriteit kreeg. Dat inspireerde me tot dit verhaal over mensen die in opstand komen en weigeren te accepteren hoe de staat omgaat met leven.”

Tot dit moment in haar leven heeft Tereza bij haar eigen wensen en behoeften nooit echt stilgestaan. Daarom wordt haar weigering om zich te laten afvoeren naar de Kolonie het begin van een hele nieuwe levensfase, waarin ze voor het eerst een droom najaagt. Die droom brengt haar diep in het Amazone-gebied.

Schilderen
Dat de film zich ontvouwt als een reis met een licht magisch element is Mascaro’s troef, want het geeft hem de kans om een reeks fantastische locaties aan elkaar te rijgen, waaronder een overwoekerd beeldenpark, een stortplaats van afgedankte autobanden en een drijvend gokpaleis. Dit is niet de ongerepte Amazone zoals we die meestal zien, maar een diepgaand door mensen geëxploiteerd landschap – iets waar de alligatorslachterij waar Tereza aan het begin van de film werkt al naar vooruitwijst.

“Een paar jaar geleden bezocht ik het filmfestival van Goa”, vertelt Mascaro, “en daar zag ik een enorm casino op een boot. Door dat beeld begon ik na te denken over hoe ik de Amazone zou kunnen portretteren. Het is een gebied waarmee ik me diep verbonden voel, omdat ik er als jonge maker heb gewerkt met inheemse gemeenschappen. Ik wilde het laten zien als een plek die complex is, waar de tegenstrijdige krachten van natuur en industrialisatie, van mens en kapitaal, elkaar ontmoeten.” Het vierkante beeldformaat, zo legt hij uit, staat ook in dienst van dat idee: “Ik focus niet op de schoonheid van het landschap, maar op de nabijheid van de lichamen.”

Werken in de Amazone confronteerde de filmmaker ook met de veranderlijkheid van het landschap. Een jaar voordat de film gedraaid zou worden had hij locaties gescout, maar een regenseizoen later waren al die plekken weg, vertelt hij lachend. “Twee weken voor het begin van de shoot moest alles opnieuw worden bepaald.”

Het zijn passende omstandigheden bij een film die draait om de mogelijkheid je leven te veranderen, zelfs op hoge leeftijd. Dat leerde Mascaro van zijn eigen grootmoeder, die op haar tachtigste nog leerde schilderen. “Ik realiseerde me dat we ouderen haast nooit zien als protagonist in een verhaal over zelfontdekking, een coming-of-age. Alsof we alleen jonge mensen toestaan om los te breken uit de structuur waarin ze tot dan toe hebben geleefd. Een rebellerende oudere als protagonist lijkt heel specifiek, maar uiteindelijk worden we allemaal ooit oud. Voor mij heeft de film een eenvoudige boodschap: over het recht om te dromen en om vrij te zijn.”

The Blue Trail is te zien op Film by the Sea en vanaf 18 september 2025 in de bioscoop en op Picl.nl.