Chez nous (Lucas Belvaux over)

Terwijl Nederland in de weer is met de resultaten van de verkiezingen, richt de wereld haar blik nu op Frankrijk, waar in april even spannende verkiezingen worden gehouden. De Belgische regisseur Lucas Belvaux wilde met zijn politieke thriller Chez nous de mechanismen van rechts-populisme in Frankrijk blootleggen. ‘Ik wil met stemmers praten in hoeverre deze film echt is en klopt.’

Door Hugo Emmerzael

Na de meerderheid voor de Brexit en de effectieve minderheidssteun voor Amerikaans president Trump won Geert Wilders in maart twintig zetels tijdens de Tweede Kamerverkiezingen. Hoewel zijn partij niet de grootste werd, zijn de resultaten zorgwekkend te noemen. Zoals Rutger Bregman schrijft op De Correspondent: "De invloedrijkste politicus van de afgelopen vijftien jaar heeft nooit in een kabinet gezeten."
Na de verkiezingen in Nederland richt de wereld nu haar blik op Frankrijk, waar een soortgelijk gevaar loert in Marine Le Pens Front National. Zij doet in april een gooi naar het presidentschap. De Belgische regisseur Lucas Belvaux richtte zijn camera afgelopen jaar op Frankrijk om de mechanismen van rechts-populisme bloot te leggen in zijn politieke thriller Chez nous. "Tijdens de opnames van mijn vorige film Pas son genre draaide ik in Noord-Frankrijk in de Nord-Pas-de-Calais-regio, waar volgens peilingen vier op de tien Fransen op Le Pen zou gaan stemmen. Dat baarde me zorgen. Op locatie vroeg ik me af wie op straat op haar zou stemmen en waarom. Ik kon er geen antwoord op vinden. Daarom maakte ik deze film."
In Chez nous wordt Pauline Duhez (Émilie Dequenne), een gerespecteerde verpleegster uit een dorp in Noord-Frankrijk, door een fictieve rechts-populistische partij gevraagd om zich kandidaat te stellen voor de gemeenteraadsverkiezingen. Ze aarzelt, maar wordt zodanig ingepalmd dat ze haar burgerleven steeds meer achter zich laat in ruil voor het politieke theater. Zonder dat ze het door heeft wordt ze opgeslokt door mechanismen die groter zijn dan haar. Ze blijkt vooral te dienen als visitekaartje voor het sluikse fascisme van de extreemrechtse politica Agnès Dorgelle (Catherine Jacob).

140 tekens
Belvaux vertelt op de vooravond van de wereldpremière van zijn film op het Filmfestival Rotterdam: "Dorgelle is een echo van Marine Le Pen. Ik wilde nooit een karikatuur van haar en haar stemmers maken. Wat ik eigenlijk wilde laten zien is hoe een politieke partij de angst en het lijden van de bevolking toe-eigent en afpakt voor eigen gewin. Ik wilde een film maken die kiezers adresseert en laat zien hoe hun angsten en kwaadheid gebruikt worden voor racisme, fascisme, antisemitisme en andere vormen van antidemocratische autoriteit."
Belvaux werkte voor zijn scenario samen met auteur Jérôme Leroy die zich voor zijn boek Le Bloc had verdiept in de geschiedenis van de rechtse partij. Chez nous bevindt zich nu zelf in de politieke arena. "Dat was de bedoeling, in de arena komen, ons in het speelveld bevinden", benadrukt Belvaux met enige ernst. "Zij uiten zich, wij geven antwoord. Als je naar Trumps politieke campagne kijkt zie je dat veel mensen — met name muzikanten en andere culturele figuren — hebben gereageerd. Dat deden zij hoofdzakelijk via Twitter. Dat werkt niet, want dat is dezelfde munitie die hij gebruikt en hij weet dat beter aan te wenden dan zij. Zo is hij nou eenmaal:140 tekens zijn genoeg om zijn gedachten te uiten."

Kort spektakel
"Als je een film maakt, opereer je op een ander niveau. Je betreedt een ander terrein. Het terrein van populisme is internet, de media, daar waar je kort spektakel vindt. Ik denk juist dat je je de complexiteit moet onderkennen van de maatschappij, van de wereld en ook van elk individu."
Belvaux weet in Chez nous inderdaad op inzichtelijke wijze de grip van populisme op de bevolking te verbeelden. Toch komt de relatieve mildheid van zijn film wrang over. Gezien de ernst van het gespannen politieke klimaat is het problematisch dat zijn kritiek té verpakt is, alsof Belvaux zich wil schuilhouden achter een zogenaamd eerlijke representatie van de rechtse politici en diens stemmers.
Belvaux heeft een gekunsteld scenario geschreven waarin romance, politiek en intrige zodanig door elkaar heen lopen dat de film aan zeggingskracht inboet. Soms lijkt Belvaux zelfs zo te investeren in de persoonlijke levens van de rechtse politici in zijn film, dat het lijkt alsof hij ze de politieke race wil zien winnen. Of hij zijn film zelf kritisch genoeg vindt? Belvaux antwoordt vooralsnog ontwijkend: "Ik wil met Chez nous discussies bevorderen en stemmers ontmoeten. Ik wil met hen praten in hoeverre deze film echt is en klopt. Dat is ook het doel van dit interview: ik wil mensen aansporen om te kijken en hier iets van te vinden, want dit gaat over ons allemaal."