Thuiskijken – 5 augustus 2016

Een selectie uit de videotheek van nieuwe, interessante en curieuze films die niet in de bioscoop zijn uitgebracht. En films opnieuw uitgebracht op dvd.

Filmjaar 2007
De beste dvd’s volgens de Filmkrant

INLAND EMPIRE
David Lynch
De film van het jaar op de schijf van het jaar. Wel de Amerikaanse import aanschaffen, waarop behalve ‘behind the scenes’-beelden, de korte film ballerina en een uitgebreid interview met Lynch ook 75 minuten (!) aan extra scènes te vinden is, onder de titel more things that happened. En een featurette van Lynch die de groente quinoa kookt. Even ondoorgrondelijk en betoverend als de film zelf.
Joost Broeren
Absurda, import

KLASSENVERHÄLTNISSE
Huillet en Straub
Het Oostenrijkse Filmmuseum had ook dit jaar weer het dvd-hart in de juiste cinefiele borstkas zitten met de meticuleuze uitgave van klassenverhältnisse (1984) van Danièle Huillet en Jean-Marie Straub, een nog elke seconde actuele verdichting van Franz Kafka’s roman Amerika (Der Verschollene). Film + nog meer films (docu’s over Straub/Huillet van onder meer Harun Farocki en Manfred Blank) + facsimile uitgaven van draaiboek + Straubs handgeschreven scenario + foto’s + + + Wie, als niet zij? Het bewijs dat je beter filmliefhebbers aan de macht kunt hebben in filminstituties dan institutionelen. En op een poëtisch gerechtvaardigde manier gaat de film daar natuurlijk ook nog over.
Dana Linssen
Edition Filmmuseum 11, import

Fassbinder-Godard express
Kiezen tussen de dvd-uitgaves van Fassbinders 14-delige serie berlin alexanderplatz (1979-1980) en Godards 8-delige videowerk histoire(s) du cinéma (1988-1998) valt niet mee. Het gaat in beide gevallen om langverwachte uitgaves van levensprojecten die allebei hoogtepunten in de filmgeschiedenis markeren. Op beide uitgaves valt ook af te dingen. De 4-delige box van Godard bevat slechts sporadisch Engelse ondertiteling en is niet officieel uitgebracht in Nederland. Fassbinders werk is op de 5-delige box zo opgehelderd, dat het soms pijn doet aan de ogen. En aan ’t hart.
Belinda van de Graaf
Godard: Gaumont, import; Fassbinder: Video/FilmExpress

WHEN THE LEVEES BROKE: A REQUIEM IN FOUR ACTS
Spike Lee’s verbijsterende, hypnotiserende vier uur durende documentaire over de nasleep van orkaan Katrina onthult dat de onderkant van Amerika niets meer is dan een derde-wereldland. De kracht van de film zit ‘m in Lee’s zorgvuldige compositie. Duizenden uren beeldmateriaal — veel amateurbeelden — en tientallen interviews met ooggetuigen smeedt hij aaneen tot een dwingende viertrapsraket: oorkaan (doodeng) > overstroming (hartverscheurend) > hulpverlening (niet) > nasleep (diaspora). Hij is de anti-Michael Moore: geen visuele krachtpatserij, geen retorische trucs en geen muzikale manipulatie. Maar wel de beste film uit zijn carrière.
Rik Herder
Warner

DELIVERANCE DELUXE EDITION
John Boorman
Op de moordende overlevingstocht op de Chattooga rivier raak je nooit uitgekeken, dus het is heel fijn dat de sleutelscènes van deliverance terugkeren in de analyserende interviews met alle acteurs (Burt Reynolds, Jon Voigt, Ned Beatty en Rony Cox) en regisseur John Boorman. Een opvallend jeugdige Burt Reynolds zorgt voor de mooiste anekdotes, zoals die rond de tirannieke schrijver Dickey die de set terroriseerde. Filmhistorisch belangrijker zijn de scène-analyses, en met name die van de enge jongen met banjo op de brug, die in een onmogelijk klinkende camerabeweging van bijna 360 graden blijkt te zijn opgenomen.
Mariska Graveland
Warner

SHAKESPEARE COLLECTION
Kenneth Branagh versus Laurence Olivier? No contest. Olivier is de man. En het beste bewijs dat het essentieel theatrale karakter van Shakespeare heel goed in een film tot zijn recht kan komen, is een werk dat tot nu toe onderbelicht is gebleven in Oliviers oeuvre: othello uit 1965. Het is in feite een verfilmde versie van een stuk dat The National Theatre eind jaren vijftig op de planken bracht. De theaterwortels van de film zijn evident, met vrijwel dezelfde sets als in het stuk. Maar door inventief gebruik van de Panavision-camera neemt de intimiteit van het theater epische proporties aan. In dit brede beeld levert de zwart geschminkte Olivier een mokerslag van een acteerprestatie.
Gawie Keyser
a midsummer night’s dream, romeo and juliet, othello en hamlet: Warner, import

UNDER THE VOLCANO
John Huston
De film is bijna ondraaglijk intens. De dvd-extra volcano: an inquiry into the life and death of malcolm lowry, een 90 minuten durende docu uit 1976 over de schrijver en het boek waarop John Huston de film baseerde, is een hellevaart. Lowry omarmde de dood, bedreef er de liefde mee, en werd betaald met apocalyptische visoenen en genialiteit: “Good God, if our civilization were to sober up for a couple of days it’d die of remorse on the third”.
Mike Lebbing
The Criterion Collection, import

DOCUMENTARIES AND SHORTS, 1962-1999
Werner Herzog
Dit was het jaar van Werner Herzog. Herzog in Holland, wel te verstaan. rescue dawn in Rotterdam, encounters at the end of the world op IDFA, wild blue yonder op Holland Festival. Herzog in Holland was overal. Distributeur A-Film speelde hier — zoals altijd — handig op in en bracht vijf van zijn films bijeen, met dank aan Klaus Kinski. Nuttig, maar er is zoveel meer. En dankzij een 6 disc tellende dvd-box kun je nu heel veel Herzog zien, meer dan je aankan, van zijn debuut tot aan de oorlog in Irak. Lektionen in Finsternis. Für immer.
Mike Naafs
Te koop bij de regisseur zelf: wernerherzog.com

SCIENCE IS FICTION
Jean Painlevé
Dvd’s herkauwen van films die net in de bios te zien waren, is allemaal leuk en aardig en ongetwijfeld monsterlijk winstgevend, maar iets origineels vind je dan niet. Het British Film Institute bracht begin december science is fiction. the films of jean painlevé uit. Kijk. Daar is dvd voor bedoeld: een stuk of tien exemplaren van de meer dan 200 onderwaterfilms die de Fransman tussen 1928 en 1966 maakte. Op muziek van Yo La Tengo. Fantastisch.
Ronald Rovers
British Film Institute, import

FLAME
Richard Loncraine
Omdat ik helemaal niet van Slade — zeg maar de Britse Normaal, van hits als ‘Mama weer all crazee now’ en het in december nimmer te vermijden ‘Merry Christmas everybody’ — houd. Maar flame is een van de betere rockfilms, ook nog eens een somberte uitwasemend die enkel Anton Corbijns control weet te overtreffen. Nu verschenen in een fijne uitgave waarin betrokkenen terugkijken op de film die hun carrière vergalde. Destijds verwachtte men namelijk de zoveelste update van a hard day’s night. Ook leuk: Tom Conti maakt hier zijn filmdebuut als geslepen platenbaas.
Ivar Snoep
Union Square Pictures, import

FOUR EYED MONSTERS
Een dvd-ontdekking pur sang; alleen online verkrijgbaar. De moeder aller grassroots films. Een humorvol autobiografisch documentair-dubbelzelfportret over verbondenheid, creativiteit, verlangen en communicatie waarin filmmakers Arin en Susan vertellen over hun ontmoeting via internet en hoe ze gaandeweg een stelletje werden, ofwel een afzichtelijk vier-ogig-monster.
Karin Wolfs
Te koop via foureyedmonsters.com

De beste dvd’s volgens Boudisque

JODOROWSKY BOX — LIMITED EDITION
Veel barokke, surrealistische en bloedvergietende bizarheid in deze 6 disc box van Anchor Bay met het verzamelde werk van de maestro van het weirde: Alejandro Jodorowsky. Met zijn bekendste films el topo (1970) en the holy mountain (1973), en in plaats van sante sangra (1989) het onbekendere fando y lis. Rijk gevuld, met drie audiocommentaren, de korte film tarot en lange, ongeziene film la cravatte en twee soundtracks.

BERLIN ALEXANDERPLATZ
Dvd-debuut van Fassbinders veelbesproken en (misschien wel te?) goed gerestaureerde monumentale televisieserie.

FRANS ZWARTJES. THE GREAT CINEMA MAGICIAN
Tjokvolle dubbeldisc uitgave van het Filmmuseum en Moskwood met vier uur aan korte films van Frans Zwartjes, ooit door Susan Sontag omschreven als de belangrijkste experimentele filmmaker van zijn tijd. Met onder meer Zwartjes persoonlijke favoriet living, waarin hij hoofdpersoon en cameraman tegelijkertijd is.

THE FILMS OF KENNETH ANGER, VOLUME 1 & 2
De legendarische anarchist-avantgardist Anger werd dit jaar 80, en werkte nauw samen met distributeur Fantoma die kosten nog moeite spaarde om zijn korte films te restaureren. In de volgende Filmkrant uitgebreid aandacht voor deze prachtige uitgave.

MIKIO NARUSE COLLECTION
Meneer Mikio Naruse kan terugkijken op een mooi jaar (vanuit het hiernamaals dan). De ‘vergeten’ Japanse grootmeester kreeg al zijn eigen Criterion rugnummer en een box van de Masters of Cinema, nu eert het British Film Institute hem met een drie schijven tellende collectie.

IF…
Boze sixties-klassieker waarin Malcolm McDowell de revolutie tegen zijn burgerlijke schoolleiding aanvoert, en regisseur Lindsay Anderson ook nog eens woest formalistisch tekeer gaat. Uitgave van Criterion.

EDVARD MUNCH
Liet Masters of Cinema ons eerder al Peter Watkins’ politieke horrorfilm punishment park ontdekken, nu geven ze ons Watkins’ fenomenale kunstenaarsportret. En wel in de originele, bijna 4 uur durende televisieversie.

WR — MYSTERIES OF THE ORGANISM
Frictiefilm waarin regisseur Dusan Makavejev een fier geërecteerde piemel naast een statieportret van Stalin zet. Het is 1970, en seks en politiek zijn niet van elkaar te scheiden. Deze krankzinnige docu-fictie mix was internationale arthouse hit — behalve in het door koude oorlog bevroren thuisland Joegoslavië.

BLADE RUNNER — FINAL CUT
De hopelijk ultieme, definitieve, finale versie van de futuristische klassieker. Werkelijk afgeladen box bevat vijf schijven met daarop alle vijf (5!) versies van de film, waaronder dus de al jaren geleden door Ridley Scott aangekondigde final cut.

THREE FILMS BY HIROSHI TESHIGAHARA
Wat een geweldige manier om kennis te nemen van het mysterieuze, kafkaëske en visueel verbluffende universum van de Japanse regisseur Hiroshi Teshigahara, deze Criterion box. Met het vervreemdende pitfall, de erotische nachtmerrie woman in the dunes en de existentialistische sciencefiction the face of another.

Rik Herder

Deze lijst is samengesteld door Boudisque, zie boudisque.nl en de kortingsbon in de gedrukte krant, waarmee u 10% korting krijgt op al deze dvd’s.

EDVARD MUNCH
Een gebroken glas-in-loodvenster

Het inktzwarte ploeterbestaan van de revolutionaire kunstschilder Edvard Munch inspireerde de controversiële Engelse regisseur Peter Watkins tot een somber, complex, drieëneenhalf uur durend biografisch monument. Hij vraagt veel van de kijker, maar die wordt wel beloond met een ongekend rijke kijkervaring.

Edvard Munch. Melancholie, 1894/95 (© The Munch Museum/The Munch-Ellingsen Group/2007, ProLitteris, Zürich).

“Ziekte en waanzin waren de zwarte engelen die naast mijn wieg stonden. Vanaf mijn geboorte zijn de engelen van angst, zorg en dood aan mijn zijde geweest”. Het bestaan van Edvard Munch (1863-1944) was een constante hel. Zijn moeder overleed toen hij vijf was aan TBC, net als zijn zusje; het somberbruine huishouden wordt verstikt door ziekte, dood en een de keelafsnijdende autoriteit van een streng gelovige vader. Depressiviteit en benauwdheid zijn Edvards norm, mentale instorting en waanzin constant binnen handbereik. Ook jaloezie en afgunst zijn nooit ver.
Al deze droefenis is de brandstof voor Munchs alles verslindende artistieke zoektocht naar subjectiviteit, die leidt tot een oeuvre dat veel groter is dan De Schreeuw, zijn bekendste werk: 1000 schilderijen, 4000 tekeningen en 15.000 afdrukken. Munch was de eerste grote expressionist, die onder het motto ‘Ik schilder niet wat ik zie, maar wat ik zag’ niet de werkelijkheid verbeeldde, maar zijn eigen ervaringen en gevoelens.
Het tijdrovende artistieke proces, de pijn van de scheppingsdaad, de symbiose van leven en werk én de bredere sociale, culturele en intellectuele context waarin kunst ontstaat — regisseur Peter Watkins wil het allemaal laten zien. Dat maakt van edvard munch een complexe, lange (211 minuten) en niet altijd even makkelijke kijkervaring. Maar ook een uniek, barstensvol, monumentaal en formalistisch innovatief meesterstuk.
Een gebroken glas-in-loodvenster, zo noemt de controversiële Britse filmmaker (punishment park, la commune) zijn film. Alle facetten uit Munchs leven komen langs — zijn getormenteerde jeugd, experimenten in subjectiviteit, de aanvallen van bourgeoisie op zijn kunst, zijn vele reizen naar het buitenland, constante strijd met en om vrouwen — maar niet in een ‘logisch’ opgebouwde lijn, van een dal via opbouw naar climax, maar gefragmenteerd en gelaagd.

Flarden
Watkins legt laag op laag op laag. Heden, verleden en toekomst snijden door elkaar, zowel in beeld als geluid. Sommige beelden doorboren keer op keer het verhaal, zoals die van een bleek meisje dat bloed ophoest — onuitwisbare herinneringen aan het ziekbed van zijn zusje. Andere beelden en dialogen zijn willekeurige flarden. ‘Floaters’, noemt Watkins die. In de montagekamer had hij stukjes film met flarden van scènes liggen, die hij op willekeurige momenten greep en lukraak in de film monteerde. Zo gaat het immers ook in het echte leven, zegt Watkins in een ‘zelf interview’ in het 80 pagina’s tellende boekwerkje van de dvd. De mens leeft niet alleen in het nu, maar evengoed in het verleden als in de toekomst — herinneringen, wensen en verwachtingen zijn immers onlosmakelijke onderdeel van onze dagelijkse ervaring.
Watkins palet is breed, maar de focus claustrofobisch. Frontaal gefilmd — zoals Munch ook zijn onderwerpen meestal benaderde — en geschoten door een telelens, zodat alle diepte platgedrukt wordt. We zitten bovenop de gezichten van familie, collega’s, drinkebroeders, minnaressen, critici, burgers; close, onrustig, te dichtbij, in overvolle ruimtes waar stemmen uit verschillende bronnen, tijden en personages door elkaar praten.

Oplichterij
Watkins blijft verre van alle narratieve trucs om de kijker mee te slepen — identificatie, opbouw, meeslepende muziek. De ‘monoform’ noemt hij dit: Hollywoodtrucs om de kijker in een vaste, voorgeprogrammeerde reactie te dwingen, manipulatie en oplichterij dus. Daar moet de revolutionaire-actiefilmer niets van hebben: hij dicht de kijker een veel actievere rol toe in het kijkproces. Daarom laat hij zijn personages (vertolkt door amateurs, die ook hun eigen bijdrage aan dialogen mochten geven) vaak recht in de camera kijken. Zo slecht Watkins de ‘vierde muur’: de wand tussen kijker en bekekene, het scherm dus. En het werkt: het haalt je niet uit de film, maar trekt je erin. Alsof je een van de aanwezigen bent op de set. Vooral als Edvard je aankijkt met die constant gekwelde blik van ‘m; zwijgend, terloops — als een levend zelfportret. Even breekt de film uit de besloten, kleine wereld van de fictie en stapt de echte wereld binnen.

Rik Herder

edvard munch, te koop op dvd (import, Masters of Cinema)
Voor meer over Peter Watkins en releaseplannen van zijn films, ga naar zijn eigen website: mnsi.net/~pwatkins

Top 10 import dvd’s

SICKO
Meneer Meer lijkt zichzelf te hebben overschreeuwd. Ja, het is allemaal heel erg in Amerika, en wat is hij toch een ster in het zielig laten zijn van zielige mensen. Maar toch.

LA BÊTE HUMAINE
Poëtisch-realistisch noodlotsverhaal van Jean Renoir uit 1938 over ploeterende arbeiders en onmogelijke liefde. Machinist Jean Gabin is getuige van een moord op zijn trein, maar uit liefde voor de mooie dader verraadt hij haar niet.

THIS SPORTING LIFE
Speelfilmdebuut van Britse regisseur Lindsay Anderson (if…), die een realistisch, aards gevoel meegeeft aan zijn portret van een jongen uit de Noord-Engelse koolmijnen die uitblinkt in rugby. Met krachtige beelden van de brute sport.

LETZTE MAN
Masters of Cinema gaat nog even door met zwijgende Duitse meesterwerken. Verhaal over de ontslagen deurman van een chique hotel (Emil Jannings) is een hartverscheurend portret van aftakeling. Murnau’s vloeiende en subjectieve cameravoering was revolutionair in 1924.

FRAU IM MOND
Fritz Langs laatste zwijgende film is een waanzinnig mooi vormgegeven sciencefictionfilm over een maanreis die te kampen krijgt met veel problemen, waaronder spionage en romantisch melodrama. Lang liet zich bijstaan door een roedel wetenschappelijke adviseurs. De countdown sequentie is legendarisch.

4 x Varda
Vier films van de beroemde Franse regisseuse Agnès Varda, waaronder la pointe courte uit 1956, wel de allereerste Nouvelle Vague genoemd (sorry Godard). Verder ook nog cléo from 5 to 7, le bonheur, en vagabond. Afgeladen (en dure) Criterion box, met veel korte films, nieuwe docu’s en essays van o.a. Filmkrant-columnist Adrian Martin.

NAKED PREY
Echt heel irritant: ben je net lekker koloniaal ivoor aan het jagen, word je gevangen genomen door een belachelijk bijgelovige Afrikaanse stam. Voor je het weet worden je vriendjes doodgemarteld. Gelukkig word jij vrijgelaten — zonder wapens en zonder kleding, dat dan weer wel. Terwijl je als wild wordt opgejaagd verlies je met elke stap een laagje beschaving… walkabout meets hard target in deze film van Cornel Wilde uit 1966 (Criterion).

BIG BANG LOVE, JUVENILE A
Onbegrijpelijke Miike Takashi met suikerspinzoete kitschmomenten. Twee kerels zitten in de bak, er worden modernistische toneelstukjes opgevoerd, op de binnenplaats staat een grote zwarte raket en de lucht is rood. Zoiets. Was te zien op het vorige Dejima Japanese Film Festival, dat dit jaar helaas niet doorgaat. Waar moeten we dan Takashi’s sukiyaki western django zien?

EVIL DEAD ULTIMATE EDITION
Zoveelste uitvoering van de onverwoestbare creatie van Sam Raimi, Bruce Campbell en Robert Tapert. Maar liefst drie discs met twee versies van de film en zes nieuwe featurettes. Campbells solocommentaartrack, die we al van een vorige versie kenden, is hilarisch, vooral als hij zijn eigen houtenklazerigheid afzeikt.

DOIN’ TIME IN TIMES SQUARE
tishe op times square. De regisseur van de klassieke hiphopfilm wild style hing in 1992 uit zijn raam en pakte nog net het authentieke Times Square-gevoel mee, voordat de schoonmaakwagens van Rudy ‘zero tolerance’ Giuliani het scum wegspoelde.

Rik Herder

Deze lijst is samengesteld door Boudisque. Voor meer informatie ga naar boudisque.nl.

SUNRISE
F.W. Murnau
Zwart-wit en bril-jant. Het is een eenvoudig verhaal, misschien een variatie op Adam en Eva en de zondeval, met dat verschil dat God nu wel luistert als Adam zich heeft laten gaan. Op het platteland wordt ‘de man’ — de personages hebben geen namen — door ‘de vrouw uit de stad’ overgehaald zijn eigen vrouw te vermoorden zodat ze samen kunnen vluchten. Dronken van verliefdheid stemt hij in, maar op het cruciale moment verliest hij de overtuiging. Zijn vrouw vlucht dan naar de stad, hij gaat haar achterna en overtuigt haar opnieuw van zijn liefde. Op de terugweg — hun tweede huwelijksreis — kapseist hun bootje en de vrouw verdwijnt onder water. Is zijn grote liefde dood, of toch niet?
De film krijgt zijn briljantheid door de eenvoud waarmee het dit universele verhaal van verlangen, schuld, boete en vergeving vertelt, maar bovenal door zijn vorm: net als Murnau’s the last laugh vertelt sunrise zijn verhaal bijna zonder tussentitels. Stel je voor hoe lastig het is zo’n eenvoudig verhaal anderhalf uur lang zonder woorden boeiend te houden. Maar deze koning van het Duitse expressionisme (Nosferatu, Faust) was door Fox niet voor niks naar Hollywood gehaald. Behalve het boottochtje werd bijna elke scène opgenomen in kunstmatige decors zodat Murnau alles in de hand had: de val van de schaduwen, de hoek waaronder objecten en acteurs in beeld komen, eigenlijk alles wat zich voor de camera beweegt. Sommige decors — de slaapkamer met het buitenproportionele meubilair, het moeras waar de minnaars elkaar ontmoeten — schitteren door hun surreële belichting of onwerkelijke verhoudingen. De cameratechnieken die Murnau daarvoor gebruikte waren niks minder dan revolutionair. Hij hing camera’s aan plafonds of liet ze op een platform boven de grond zweven, waardoor een cameraman niet met z’n laarzen in de modder wegzakte.
De film flopte helaas want dertien dagen na de première verscheen the jazz singer, de eerste film waarin gesproken werd (’talkie’). Maar de filmindustrie kon niet heen om de magie die Murnau had gerealiseerd: bij de allereerste Oscarceremonie in 1929 kreeg de film drie Oscars, voor Beste Actrice, Camerawerk en Productie. Niet zeuren dus, gewoon aanschaffen.
Ronald Rovers
Te koop op dvd (Lumière)

F.W. Murnau

MY WAY HOME
Miklós Jancsó
“Ik ga niet.” Nee, hij loopt niet mee, hij hoort immers nergens bij, de hoofdpersoon uit Miklós Jancsó’s my way home (Tsjechoslowakije, 1964). Als zeventienjarige scholier strompelt hij al zwijgend wat door de nadagen van de wereldoorlog, ergens in Hongarije, dan weer meegenomen door een groep Kozakken, krijgsgevangene gemaakt, vervolgens bevrijd, om dan weer voor verrader te worden uitgemaakt door zijn eigen bevolking. Hij is een sjabloon van een personage, zonder naam, zijn identiteit slechts ingevuld en meegenomen door alle windstreken.
Totdat hij bij een Russische officier terechtkomt, die samen met zijn koeien melk levert voor het front. In dat geraamte van een huis — alleen de gevel staat nog recht overeind — voelt hij zich thuis. En samen met de officier, ook nog een jongen slechts, sluit hij vriendschap. Alleen duurt dat ook maar even want de officier heeft een kogel in zijn buik. En overal om hen heen liggen mijnen. Jancsó heeft de vliegtuigscène uit north by northwest (1959) — de antithese van de man met het mes in de donkere steeg — uitgebreid tot een algeheel symbool van dreiging, dreiging van oorlog, van de overvliegende vijand. En dreiging van bespied worden. Talloos zijn de weergaloze dubbeldekkershots, de mooiste in een scène waarin de twee jongens een zwembad tegenkomen, waar dames nietsvermoedend aan het zwemmen zijn, totdat de jongens aan komen schreeuwen en zij op de vlucht moeten slaan. Een van hen wordt gevolgd door Jancsó’s vliegtuig, naakt rennend door het landschap. De vrouw als opgejaagd wild. In tijden van oorlog.
Gehoorzaam of doe het zelf, zegt een van die mallotige militairen ergens in de film. Het sjabloon kiest voor het laatste. Als zijn vriend is overleden, resteert hem niets anders dan zijn reis weer te vervolgen, verder het land in. Verkleed als Russische soldaat rent hij over de spoorbaan, gevolgd door een dubbeldekker, op weg naar niets, niemendal, zijn thuis.
Totdat hij plotsklaps stilstaat en ons recht in de smoel aankijkt: Krankzinnige wereld, is het niet?
Mike Naafs
Te koop op dvd (import, SecondRun DVD)

PIXAR SHORT FILM COLLECTION
John Lasseter, Brad Bird e.a.
Allemaal zijn ze even aanstekelijk levenslustig en daarom even briljant uit pixels opgetrokken figuurtjes: de in een sneeuwbol gevangen warmbloedige sneeuwman uit knick knack, het onhandige ruimtewezen-in-opleiding uit lifted en de opgewonden standjes van mezen uit for the birds. Des te moeilijker is het voor te stellen dat het pas 23 jaar geleden is dat de jongens van wat in 1986 Pixar zou gaan heten hun eerste computergeanimeerde filmpje the adventures of andré & wally b. in elkaar knutselden. Op een kast van een computer waar ze vanwege de schier onbetaalbare geheugenruimte omstebeurt, in ploegendiensten, op moesten werken. Al bij één driedimensionaal beeld liep het apparaat regelmatig vast; ga maar na wat een hele reeks beelden voor een animatie-avontuur van twee minuten vergde. De geschiedenis van Pixar wordt op pixar short films collection, volume 1 beknopt, maar doeltreffend uit de doeken gedaan aan de hand van een bonustrack waarop bekende animatoren uit de Pixarstal als John Lasseter en Brad Bird aan het woord komen. Het audiocommentaar van de makers bij de dertien korte films maakt inzichtelijk met welke technische verworvenheden de pioniers van de computeranimatie door de jaren heen voorop liepen. Waar de monden van vooraanstaande techneuten in de vroege jaren ’80 op de vakbeurs ‘Siggraph’ al open vielen van bewegende 3D-logo’s, lieten de Pixar-animatoren de collega’s van hun stoel vallen met zelfontwikkelde technieken als een uit stippenpatronen opgebouwd ruimtelijk landschap en complexe organische figuurtjes die door het kader scheurden dankzij ‘motion blur’. “Artisticiteit en technologie stuwen elkaar op: dat is Pixar in een notendop”, vat Lasseter de succesformule in retrospect samen. Hij was het die het Pixar huismerk met de bewegende bureaulamp bedacht en het filmpje maakte met babylamp luxo jr. Eén ding wist de computerlogica echter niet in rasters te vangen; het snoer van de beide lampen. En dus voerden de makers die bewegingen in met de hand. Ouderwets monnikenwerk dat bewijst dat techniek niet zonder liefde tot leven komt.
Karin Wolfs
Te koop op dvd (Walt Disney Home Entertainment)

TELL NO ONE
Guillaume Canet
Elk jaar herdenkt kinderdokter Alex Beck de moord op zijn vrouw, door een zwijgend bezoek te brengen aan haar ouders. Na acht jaar leidt de vondst van twee lijken tot heropening van de moordzaak; tegelijkertijd ontvangt Alex een e-mail met video waarop toch echt, als je heel goed kijkt, zijn dode vrouw te zien is. De begeleidende tekst is kort maar wereldschokkend: “Vertel het niemand, ze kijken mee!” En dan gaat het echt heel hard mis. Terwijl Alex op zoek gaat naar zijn vrouw, wordt hij ook hoofdverdachte van de moord, die misschien dus een verdwijning is, en stort ook een stel enge criminelen zich op de zaak (waaronder een vrouw die martelt via handopleggingen).
Wie deze boeven zijn en wat ze willen krijgen we niet horen: net als Alex heb je geen idee wat er aan de hand is. Heel geraffineerd ontrolt zich de plot: meestal krijg je pas halverwege een scène door wat er precies aan de hand en wie nu wie is. tell no one is een zeer strak geschreven, klassieke niets-is-wat-het-lijkt-thriller; dat de ontknoping een beetje vergezocht is en uitleggerig wordt gebracht doet er eigenlijk niet toe. De jonge Franse regisseur Guillaume Canet, die het script baseerde op het boek van de Amerikaanse thrillerauteur Harlan Coben, houdt de suspense moordend hoog maar neemt wel lekker de tijd om alle personages tot leven te laten komen. Er zijn wel tien interessante, ronde karakters, maar vooral François Cluzet excelleert als Alex. Strak voor zich uitkijkend, afgestompt door jaren van verdriet, en met af en toe een nerveuze, rusteloze tic, is hij een zeer geloofwaardige en sympathieke lead.
tell no one, de zoveelste goeie Franse thriller van de aflopen jaren, was thuis een dikke hit. Zo’n film verdient ook hier een massapubliek, publiek dat nu alleen Amerikaanse waar krijgt voorgeschoteld. Helaas. Want zo worden ze niet meer gemaakt in Hollywood. Het wachten zal zijn op de onvermijdelijke, en onvermijdelijke verwaterde remake.
Rik Herder
Te koop op dvd (import, Revolver entertainment)

Vergeten zilver

Zielig kijken met Shelley

In deze rubriek geen ruimte voor de zoveelste filmauteur. Hier wordt stilgestaan bij vergeten, markante of ondergewaardeerde acteurs en actrices. Deze maand: Shelley Duvall.

Wat kijkt ze bang en wanhopig. Dat komt niet door Jack Nicholson, de man met de bijl, maar door haar regisseur, Stanley Kubrick. Terwijl zijn dochter Vivian de camera voor haar eigen documentaire making the shining bedient, is Kubrick goed op weg zijn hoofdrolspeelster Shelley Duvall overspannen te maken. Ze heeft haar scène weer niet goed gedaan en haar gejammer om aandacht en compassie maakt sadistische krachten in de regisseur los. Zijn wenkbrauwen staan nog demonischer dan normaal. Maar in zijn achterhoofd weet hij heel goed dat alles wat hier gebeurt in dienst staat van het activeren van een intense acteerprestatie. Je krijgt medelijden met Duvall, eigenlijk nog meer medelijden dan ze in the shining zelf oproept, want je kan je toch wel een beetje voorstellen dat Nicholson (die ook al met een hemeltergend writer’s block kampt) stapelgek wordt van haar onophoudelijk zielige blik.
Met die hangende oogleden, verbaasde blik, grote tanden en dat lange gezicht werd Shelley Duvall een wereldberoemde actrice. Je kunt het je nu moeilijk voorstellen, nu Hollywoodactrices er perfect uit moeten zien, dat zo’n gewone vrouw het kan maken in deze kunstmatige wereld. Gelukkig zag Kubrick wat ook andere filmmakers zagen: Duvall kon wel een potje acteren, al was er soms een stevige injectie method acting nodig om de kar te trekken. Robert Altman was één van die onaangepaste filmmakers die de ‘Gouden Periode’ van Hollywood vormgaven, niet toevallig het tijdvak waarin Duvall haar beste werk afleverde. Hij ontdekte haar toen ze winkelbediende was, gaf haar een rol in brewster mccloud (1970) en ze speelde in al zijn zes volgende films, waaronder mccabe & mrs. miller, nashville en three women. (En het afgrijselijke popeye, want jawel, ze was Olijfje, en eigenlijk wel goed gecast). In Woody Allens annie hall snaaide ze ook een goede rol weg. Vanaf het begin van de jaren tachtig trad ze op in tv-series en hield zich onledig als gastvrouw van het bejubelde faerie tale theatre. Nu doet ze niet veel meer.
Duvalls Hollywoodster straalde dus maar kort, in een tijd dat filmmakers goede acteurs met karaktervolle koppen zochten. Zoals Kubrick dat dus deed. De nieuwe dubbel-dvd van the shining, met audiocommentaar en een paar docu’s, heeft als mooiste extra de setopnamen van Vivian Kubrick. Het gegrap en gegrol van Nicholson is hilarisch, maar het is eigenlijk veel fascinerender om te bekijken hoe Duvall zich op de set staande houdt in een uitgesproken vijandige (mannen)wereld. Kubrick bewerkt haar zenuwen, vervreemdt haar van haarzelf, isoleert haar van anderen. Zodat ze weinig moeite heeft om pure hysterie te veinzen wanneer haar geliefde Nicholson met een bijl klaar staat om haar en haar zoontje in mootjes te hakken. Het blijft een waanzinnige scène, hoe vaak je hem ook gezien hebt. Dankzij Shelley Duvall, die krijst dat het een aard heeft en de ‘scream queens’ uit talloze horrorfilms haar hielen laat zien. Omdat ze er niet uitziet als een bimbo, maar een vrouw is. Na the shining (1980) speelde ze geen enkele grote rol meer.

Mike Lebbing
the shining is te koop op dubbel-dvd (Warner)