Redactioneel – 29 april 2015

Waarom kijken we eigenlijk zo graag naar films waarin de wereld vergaat? Die vraag stond centraal op de eerste Wild Horses-avond van Theater Utrecht. Een theatraal debat naar aanleiding van de première deze maand van hun ‘vertoneling’ van De stad der blinden van José Saramago, in filmkringen vooral bekend van de film Blindness die Fernando Mereilles er in 2008 van maakte.
Sinds 9/11 zijn eigenlijk bijna alle films rampenfilms. Want tel bij de echte apocalyps ook nog maar de bijna-apocalypsen in zo’n 40 stripfilms op, en het geflirt met de eindtijd in zo’n beetje elke spektakel- of sciencefictionfilm, om over de populariteit van zombieserie The Walking Dead nog maar te zwijgen.
Gek genoeg is de gedachte aan het einde der tijden even angstaanjagend als troostrijk. Bij het kleinste gevoel van onheil schiet de mens in zijn flight-fright-fight-modus, maar omdat we weten dat films niet echt zijn (hoe echt ze ook lijken) blijft het een gecontroleerde paniekreactie. Net genoeg thrill om te genieten van het fatalisme dat het zomaar allemaal afgelopen kan zijn. Enjoy the self-fulfilling prophecy.
Er zitten rare kantjes aan: terwijl we nog geen winter zouden kunnen overleven met een horde hongerige zombies in het plaatselijke winkelcentrum, is de gedachte aan overleven soms makkelijker dan de keuzes die we elke dag moeten maken. Als je alleen maar bezig bent met in leven blijven doet het er niet toe wat je die avond moet eten, en waar je morgen naartoe op vakantie wilt. Het is een soort preventief escapisme. Of een extremistische noodlotsleer, want: als er geen toekomst is, dan hebben ook je handelingen geen gevolgen meer (vrij naar Groundhog Day).
Als ik naar series als The Walking Dead kijk dan beschouw is ze soms als instructievideo’s voor mijn duisterste fantasieën. Alsof ik klaargestoomd wordt voor het moment dat het zombiearmageddon is aangebroken. Dat je dan dus helemaal geen tijd hebt om te vechten, te vluchten of te verstarren omdat je dan op zoek moet naar wapens en apotheken moet overvallen en zaaigoed verzamelen wil je er überhaupt iets van een langetermijnperspectief op na kunnen houden.
Na afloop had regisseur Thibaud Delpeut het nog even over Lars von Triers Melancholia (want ook de artfilm is somberder dan ooit). Een film waarvan de naschok misschien nog wel het onthutsendste is. Omdat je denkt dat als mensen zo weinig willen leven dat het dan misschien maar het beste is als die komeet op ze afsuist. Is dat cynischer dan Dr. Strangelove?
Er is nog een gedachte die me dwarszit. Omdat we allemaal van die kleine economen zijn. Film is immers een miljardenbusiness. Wat is nou de vraag en wat het aanbod? Worden al die apocalypsefilms gemaakt omdat ze een spiegel van de tijd zijn, een onbewuste thermometer van onze sociale gevoelstemperatuur? Omdat we bang zijn en op zoek naar troost? Of omdat er ons iets verkocht wordt, maar we weten nog niet wat? Ja. Ik weet het. Complotdenken. Ook typisch iets voor doomdsday preppers.

Dana Linssen | twitter @danalinssen