Redactioneel – 26 augustus 2011

Het had me een prachtig beeld geleken. Stalker (1979) van Andrei Tarkovski op Lowlands. Een openluchtvertoning liefst, aan de rand van het festivalterrein, zodat je in de verte nog de beats kon horen en voelen dreunen, zonder de melodie van de muziek echt te herkennen. Een oerhartslagsoundtrack bij het vallen van de avond. Stalker was in de jaren tachtig een beetje een cultfilm. Het werk van Tarkovski was nog niet zo gecanoniseerd als nu, de artfilm nog geen beladen begrip en langzaam en mysterieus woorden die prikkelden en nieuwsgierig maakten in plaats van een vermoeide zucht veroorzaakten. Het was kortom hip en stoer en cool en chill en vette shit om naar iets te kijken wat misschien wel moeilijk was, maar in ieder geval anders dan wat je overal al zag. In zijn inmiddels veelgeciteerde toespraak Waarom zijn we vergeten wat belangrijk is in het leven? op Lowlands dit jaar noemde essayist Rob Riemen Stalker een film die ons kan laten nadenken over de vraag wat belangrijk is in het leven. Hij deed dat niet zomaar. Er zijn veel films die ons laten nadenken, maar Stalker gaat over de vraag wat echt de diepste wens van mensen is. In Stalker zijn een schrijver en een wetenschapper op weg door een postnucleair niemandsland naar een geheime kamer waar hun diepste verlangen bewaarheid zal worden. Onderweg vertelt hun gids het verhaal van een man die wenste dat zijn overleden broer weer tot leven zou komen en thuis aangekomen een huis vol geld en juwelen vond, maar nog steeds een dode broer. Niet zijn wenselijke wens gaat in vervulling, maar zijn echte wens. Als hij zich realiseert wat voor mens hem dat eigenlijk maakt, pleegt hij zelfmoord. Om diep in je ziel te kijken zijn soms films nodig die laten zien hoe duister het daar kan zijn. Deze maand zijn er weer twee filmmakers in die Tarkovskiaanse zone afgedaald: Jerzy Skolimowski met Essential Killing en Lars von Trier in Melancholia. Het is er gevaarlijk. Er heersen wetten die we instincten noemen en die om zichzelf in stand te houden aansturen op de vernietiging van de ander en het andere. Het is er verwarrend. Want de wil om te (over)leven en de neiging tot zelfdestructie houden de hoofdpersonen in een vreemde wurggreep. Tarkovski’s films zijn inmiddels allemaal in een prachtige dvd-box verzamelt. Die kun je dus alleen bekijken. Thuis. Maar stel je voor. Volgend jaar op Lowlands. Bij het vallen van de avond. Into the zone. Samen. Wat een angstaanjagend mooie wens.

Dana Linssen