Filmthuis – 31 januari 2016

Een selectie uit de videotheek van nieuwe, interessante en curieuze films die niet in de bioscoop zijn uitgebracht. En films opnieuw uitgebracht op dvd.

The auteurs
Gratis overspel

Waarin ligt de toekomst van de thuisbioscoop? Niet in de dvd en ook niet in de blu-ray disc. Maar in streaming.

Waarom je huis volstouwen met schijfjes als iedere film met een paar muisklikken te zien is? Ja, online film kijken kost geld, maar dat kosten schijfjes ook. Dat nog weinig online staat, heeft te maken met industriële belangen: zolang de filmindustrie denkt dat blu-ray na de dvd het nieuwe gouden kalf wordt, zal het online-aanbod van recente titels karig blijven. Het is een zegen voor het digitale filmaanbod als blu-ray flopt.
Toch is er al veel moois te zien. Het onvolprezen Amerikaanse Criterion (criterion.com) experimenteert met vijftig recente en oudere klassiekers. Voor vijf pond — zes euro — kunnen we Antonioni’s l’avventura zien, maar ook een onbekender werk als Samuel Fullers i shot jesse james uit 1949. Dat er beweging is, blijkt ook uit de oprichting begin vorig jaar van The Auteurs (theauteurs.com). Het ambitieuze initiatief biedt niet alleen online-filmvertoningen (ook vijf pond per film), maar bevat ook een filmdagboek en een platform voor filmdiscussies. Dat The Auteurs en Criterion samenwerken, is logisch, want ze streven hetzelfde na: de verspreiding van kwaliteitsfilms. Bij beide proef je filmliefde.
Daaraan ontbreekt het ook niet bij Martin Scorsese. De grote promotor van de filmgeschiedenis (zie zijn geweldige documentaires a personal journey with martin scorsese through american cinema en my voyage to italy) richtte twee jaar geleden de World Cinema Foundation (worldcinemafoundation.net) op, met als doel films te conserveren in landen die daarvoor geen geld hebben. Inmiddels zijn vier vergeten klassiekers van de ondergang gered. Omdat Scorsese niet voor archiefkasten wil conserveren, zijn ze gratis (!) te zien op de site van The Auteurs. Hoe kan de zuinige Hollander beter worden bediend?

Chabrol
U bent gek als u deze kans laat lopen, want het betreft vier mijlpalen in nationale filmculturen. In touki bouki (Djibril Diop Mambéty, Senegal, 1973) droomt een Senegalese jongen van een beter leven in Europa, maar het gedroomde paradijs valt zwaar tegen en hij verlangt in Europa terug naar Senegal. In het Turkse Kaïn en Abel-verhaal susus yaz/dry summer (Metin Erksan, 1964) strijden op het platteland twee broers om een vrouw en om de vraag hoe om te gaan met het schaarse irrigatiewater. De film won in 1964 de Gouden Beer in Berlijn, maar verdween door Turkse censuurperikelen in de vergetelheid. Het Marokkaanse transes (Ahamed El Maanouni, 1981) is een documentaire over de Marokkaanse band Nass El Ghiwan, door Scorsese ooit de Noord-Afrikaanse Rolling Stones genoemd. Hun muziek was een inspiratiebron voor zijn the last temptation of christ.
Ik heb de drie genoemde films nog niet gezien, maar als ze even genietbaar zijn als de laatste van de vier geconserveerde films, het Zuid-Koreaanse hanyo/the housemaid (1960) maak ik een diepe buiging voor Scorsese. the housemaid is een geweldige mengeling van Hitchcockiaanse thriller, over-the-top melodrama, sociale kritiek en zedenpreek. In prachtige zwart-wit beelden richt een getrouwde pianoleraar zichzelf en zijn gezin te gronde doordat hij geen weerstand kan bieden aan de aantrekkelijke jonge huishoudster. Het overspel mondt uit in een tragedie als de vrouw zwanger blijkt te zijn.
Als een Zuid-Koreaanse Claude Chabrol legt regisseur Kim Ki-young de hypocrisie bloot van de burgerij, bij wie morele opvattingen snel veranderen als het eigen veilige bestaan in het geding komt. Let op het groteske einde, waar de acteur die de overspelige man speelt uit zijn rol stapt om mannen te waarschuwen. "Als mannen ouder worden denken ze steeds vaker aan jonge vrouwen. Zo worden ze naar vrouwen getrokken die tot hun vernietiging kunnen leiden." Die mannen moeten maar vaak naar Scorseses deugdzame filmkerk gaan!

Jos van der Burg

LOVELY BY SURPRISE
Vreemder dan fictie

Kirt Gunns lovely by surprise is niet ingewikkeld, maar wel complex: een verhaal gevormd uit drie verhalen over verhalen vertellen.

Het blijkt verdomd lastig de inhoud van Kirt Gunns lovely by surprise te beschrijven. Dat bewijzen in ieder geval de acht eerdere pogingen die ik daartoe ondernam. Niet dat de film zo ingewikkeld is. Maar de samenhang van de drie verhalen in de film wordt pas gaandeweg duidelijk. Dus laten we ons richten op die drie losse verhalen. Ten eerste is er schrijfster Marian (Carrie Preston), die kampt met een stevig writer’s block. Ze heeft het gevoel dat een van haar personages zich bewust is van zijn fictionele status. Ten tweede zijn er de broers Humkin (Michael Chernus) en Mopekey (Dallas Roberts), de personages uit Marians boek. De absurde wereld van deze onvolgroeide manjongens bestaat uit een boot midden in een verder desolaat landschap, waar ze zich in leven houden met milk & cereal en vechten om de cadeautjes uit de dozen. En tenslotte is er autoverkoper Bob (Reg Rogers), die worstelt met de recente dood van zijn vrouw. Bob is behoorlijk de weg kwijt.

Verontrusten
Hoewel lovely by surprise uiteindelijk gaat over Marian, blijkt het verhaal van Bob steeds belangrijker te worden tijdens het vertellen daarvan. Dat is in feite waar de film over gaat: het vertellen van verhalen; de bewuste en onbewuste verwerkingsprocessen, oorsprongen en inspiratiebronnen van fictie; en hoe de realiteit daarin doorsijpelt. Vroeg in de film probeert Marian vertwijfeld aan Jackson uit te leggen hoe Humkin en Mopekey hun wereld beleven: "Het is een fictioneel verhaal, maar hun leven is verbonden aan ons… aan deze wereld… Hun wereld mag dan niet echt zijn, de verbindingen zijn dat wel."
En het is via een van die verbindingen dat Humkin uiteindelijk zijn weg naar de realiteit weet te vinden, of in ieder geval naar een realiteit. Net als bijvoorbeeld de personages uit ober (Alex van Warmerdam, 2006) en stranger than fiction (Marc Foster, 2006), twee films die kort voor lovely by surprise verschenen. Alleen staat hier niet het verontwaardigde personage dat letterlijk verhaal komt halen centraal, maar de verwarde schrijver die met zijn creatie wordt geconfronteerd.
Gunn en zijn cinematograaf Steve Yedlin lijken daarbij in eerste instantie de uitgemolken vorm van de Amerikaanse Indie-film te handhaven: maffe personages van wie de filmmaker afstand houdt door hen te ironiseren in zorgvuldig gekadreerde shots. Maar gaandeweg blijkt dat in lovely by surprise meer aan de hand is. De quirky eigenaardigheden zijn hier niet een middel om verder lege personages op te leuken, maar maskeren innerlijke drama’s die eerder verontrusten dan vermaken.

Joost Broeren

LOVELY BY SURPRISE (Kirt Gunn, Amerika, 2007, Filmfrog Productions, regio 1)

Top 10 import-dvd’s

LA TÊTE CONTRE LES MURS
Na de bekendere judex en les jeux sans visages brengt Eureka nu ook deze eerste speelfilm van Franju uit, een kordate maar poëtische afrekening met de geestelijke gezondheidszorg. (Georges Franju, 1959, Eureka/Masters of Cinema, regio 2)

SUNRISE: A SONG OF TWO HUMANS
‘Zwart-wit en bril-jant,’ stelde Ronald Rovers in januari 2008 over deze expressionistische klassieker. Nu brengt Eureka hem opnieuw uit met een recent in Tsjechië teruggevonden alternatieve versie. (F.W. Murnau, 1927, Eureka/Masters of Cinema, regio 2)

HOMICIDE
Het nieuws dat David Mamet werkt aan een verfilming van het dagboek van Anne Frank geeft een goed excuus voor het herzien van zijn derde speelfilm, waarin een Joodse agent stuit op een militant-Zionistische groep. (David Mamet, 1991, Criterion, regio 1)

THAT HAMILTON WOMAN
In wat te boek staat als Winston Churchills favoriete film speelt echtpaar Vivien Leigh en Laurence Olivier de overspelige relatie tussen Lord Horatio Nelson en Laddy Hamilton, tegen de spectaculaire achtergrond van de Napoleontische oorlogen. (Alexander Corda, 1941, Criterion, regio 1)

LEON (director’s cut)
Ook wel bekend als de ‘internationale versie’, aangezien Luc Besson het kortere origineel als zijn regisseursversie blijft aanduiden. Hoe dan ook: deze langere versie geeft Nathalie Portman nog meer ruimte om indruk te maken in haar filmdebuut als protégé van huurmoordenaar Léon. (Luc Besson, 1994, Optimum, regio 2)

ISLAND OF THE FISHMEN
Italiaans culthorrorwerkje werd door Amerikaanse distributeur grondig herbouwd tot screamers, maar het verhaal over negentiende-eeuwse schipbreukelingen op het eiland van de vismannen is nu in originele versie op dvd te bewonderen. (Sergio Martino, 1979, MYA, regio 0)

THE FRENCH COLLECTION, VOL. 4: EMMANUEL BÉART
Of ze nu de Muze speelt, zoals in Jacques Rivettes la belle noiseuse (1991) en histoire de marie et julien (2003), of één van de ‘getuigen’ aan de zijlijn in AIDS-drama les témoins (2007) van André Téchiné, altijd trekt Béart de aandacht. (Artificial Eye, regio 2)

SHIRIN
Het is de vraag hoe shirin zich buiten de bioscoopzaal staande houdt, onttrokken aan het unheimliche effect dat het publiek gespiegeld wordt op het scherm, waar een zaal vol beroemde Iraanse actrices (en Juliette Binoche) kijkt naar het Perzische liefdesdrama van Shirin. (Abbas Kiarostami, 2008, BFI, regio 2)

HEROSTRATUS
MAN OF VIOLENCE
Twee nieuwe toevoegingen aan het nieuwe sublabel van het British Film Institute die om door ‘de mazen in de netten van de filmgeschiedenis’ zijn geglipt. Zoals het experimentele en zeer invloedrijke herostratus, dat sinds de originele release in 1967 niet meer te zien was, en het gangsterdrama man of violence tijdens de overgang van de swingin’ sixties naar de neerslachtige jaren zeventig. (Don Levy, 1967, BFI Flipside, regio 0 en Pete Walker, 1970, BFI Flipside, regio 0)

Joost Broeren

Deze lijst is samengesteld door Boudisque. Voor meer informatie ga naar boudisque.nl.