Filmthuis – 26 februari 2016

Een selectie uit de videotheek van nieuwe, interessante en curieuze films die niet in de bioscoop zijn uitgebracht. En films opnieuw uitgebracht op dvd.

SIMON OF THE DESERT
Sexy vrouw met baard

Eindelijk beschikbaar op dvd: Luis Buñuels simon of the desert, een hoogtepunt uit de vruchtbare Mexicaanse periode van de surrealist.

Don Luis een atheïst? Daar is hij niet zo zeker van, zegt de katholieke priester die de grote Buñuel had gekend tijdens zijn Mexicaanse periode van meer dan twintig jaar. Want don Luis, aldus de priester in de documentaire a mexican buñuel, werd zijn leven lang omgeven door religie en was er dus zelf een product van. Hoe kun je dan nog atheïst zijn? Inderdaad, zelf vertelde Buñuel eind jaren zeventig tegenover Amerikaanse journalisten dat hij zijn eigen, beroemde aforisme “Ik dank God dat ik atheïst ben” nu wel beu was. “Ik ben geen christen,” vervolgde Buñuel, “maar ik ben ook geen atheïst. We moeten niet tegen God vechten, maar tegen het idee van schuld.”
Dat idee staat centraal in simon of the desert (simón del desierto, 1965), over een man, Simon (Claudio Brook), die in antieke tijden in Syrië van plan is zijn leven lang in de woestijn bovenop een zuil door te brengen. Van plaatselijke religieuze leiders krijgt hij het aanbod op een hogere zuil te gaan zitten om zo nog dichter bij God te zijn. Maar het kwaad ligt op de loer. Dat blijkt in de eerste beelden, waarin wordt gezegd dat Simon al zes jaar, zes maanden en zes dagen lang op zijn oude zuil zit. De priesters, die onder de indruk zijn van Simons wonderlijke ascetisme, lijken de symbolische betekenis van die drie zessen niet door te hebben. Een prachtig grapje van Buñuel.
Hoe dichter Simon bij God komt, hoe meer het kwaad zich openbaart in de vorm van de duivel, gespeeld door Sylvia Pinal: een meisje in schooljurkje dat haar jarretels en borsten laat zien; een huppelend priester die lekker eten brengt; en Jezus Christus himself, in de gedaante van een beeldschone vrouw (nee, het is de duivel!) met kort geknipte baard, lammetje in de armen. Al deze verleidingen moet de arme Simon weerstaan, en hij doet dat om het schrikbeeld van het grote schuldgevoel af te weren.

Schande
Met simon of the desert zet Criterion zijn onweerstaanbare serie uit het oeuvre van Buñuel voort. Ook the exterminating angel (el ángel exterminador, 1962) is recent in deze reeks verschenen. Bijzonder zou zijn deze twee werken samen met viridiana (1961) te bekijken, want de drie films waren de laatste van Buñuel voordat hij Mexico verliet om zijn carrière in Europa voort te zetten. Zoals de documentaire buñuel in mexico, beschikbaar op de simon-dvd, laat zien, is het nu wel duidelijk dat de meester zijn beste films in dit tijdperk maakte, ondanks allerlei tegenslagen zoals gebrek aan geld en kortzichtige reacties van plaatselijke critici, die er bijvoorbeeld schande van spraken dat Buñuel met los olvidados (1950), zijn grote meesterwerk over armoede en geweld, een ‘verkeerd’ beeld van Mexico creëerde.
Juist in zijn Mexicaanse films zoekt Buñuel de grenzen van maatschappelijke en religieuze betamelijkheid op. Nergens blijkt dit beter dan wanneer Jezus/Satan in simon of the desert in de gedaante van de sexy vrouw met baard voor Simon verschijnt. De asceet, in extase, ziet de Verlosser en zegt: “Ik wil in U sterven, o Heer!” Implicatie: ik wil gemeenschap met U, ik wil klaarkomen in U!
De beroemde overgang naar de hedendaagse wereld, met Simon en Satan in een discotheek vol erotisch dansende pubers, is pijnlijk ironisch. Vrijheid heerst, van schuld is geen sprake. Maar toch is Simon iets kostbaars kwijt. Deze overgang is bizar. Waarom eigenlijk, Buñuel? luidt de vraag in Buñuel over Buñuel, de in 2008 in het Nederlands uitgebrachte gesprekken tussen Buñuel en de Mexicaanse schrijvers Tomás Pérez Turrent en José de la Colina. Antwoord: “Weet ik niet.” Het is, voor een surrealist, het perfecte antwoord. Tegelijkertijd wordt hiermee de stelling van Willem Jan Otten in de inleiding, namelijk dat Buñuel ongrijpbaar blijft, gestaafd. Al met al reden om deze fantastische film te herontdekken in de context van het oeuvre van ‘don Luis’, zoals hij destijds in Mexico bekendstond. En ermee aan het puzzelen te gaan.

Gawie Keyser

SIMON OF THE DESERT (Luis Buñuel, Mexico, 1965). Te koop op dvd (Criterion, import, regio 1).

Top 10 import

TRAVELS WITH HIROSHI SHIMIZU
Deel 15 uit Criterions Eclipse-reeks verzamelt vier pre-WO II films van de Japanse regisseur Hiroshi Shimizu, geboren in hetzelfde jaar als landgenoot en vriend Ozu — en mede daardoor onterecht in zijn schaduw gebleven. (Criterion/Eclipse, regio 1)

THE MAN FROM LONDON
Simenon-verfilming van Hongaarse grootmeester Béla Tarr was in 2008 te zien op het Filmfestival Rotterdam, maar bleef sindsdien bij de Nederlandse distributeur op de plank liggen. Gelukkig wordt hij in Engeland wel uitgebracht. (Artificial Eye, regio 2)

UNE FEMME MARIÉE: SUITE DE FRAGMENTS D’UN FILM TOURNÉE EN 1964
Voor het eerst op dvd, en sowieso lang onbeschikbaar geweest, maar Jean-Luc Godards une femme mariée (gemaakt tussen de veel bekendere meesterwerken bande à part en alphaville) zou zo maar eens een sleutelwerk kunnen blijken. (Eureka/MOC, regio 2)

IL GRIDO
Nog zo’n vergeten sleutelwerk: in il grido vinden we Michelangelo Antonioni middenin de overgang van zijn neorealistische werk naar wat daarna zou komen, met monteur Steve Cochran als prototype voor zijn zwervende mannen. (Eureka/MOC, regio 2)

OF TIME AND THE CITY
Terence Davies neemt afscheid van zijn geboorteplaats Liverpool met een elegische vermenging van documentaire en persoonlijke herinnering, en daarmee ook een beetje van de autobiografische films die hij zijn leven lang maakte. (BFI, regio 2)

A JIHAD FOR LOVE
Met de afwijzing van Proposition 6 in Californië staan homorechten weer volop in de belangstelling, en niet alleen in de VS. Uitstekende timing dus voor deze docu met een Groot Onderwerp: homoseksualiteit en de islam. (First Run Features, regio 1)

CAREFUL
Regisseur Guy Maddin gooit in dit vroege werk als altijd zo veel mogelijk lagen ruis over het verhaal over een bergdorpje waar uit angst voor lawines zo min mogelijk gedaan wordt. (Zeitgeist, regio 1)

GAZWRX: THE FILMS OF JEFF KEEN
De Britse filmmaker Jeff Keen is, hoewel hij al sinds de vroege jaren zestig actief is, zo obscuur dat zelfs de IMDb hem niet kent. Hoog tijd om daar verandering in te brengen met deze box met maar liefst negen uur materiaal. (BFI, regio 2)

CELIA
Second Run vist opnieuw een pareltje op, ditmaal uit Australische wateren. Dit debuut van Ann Turner over een getraumatiseerd meisje in de jaren vijftig wordt veelal onder de sectie horror geschaard, maar heeft meer van doen met het werk van David Lynch. (Second Run, regio 2)

NIGHTMARE CASTLE
Ook bekend als onder meer the faceless monster en lovers from beyond the tomb, en onder diverse titels eerder op dvd uitgebracht. Maar nu ‘uncut’, dus nog meer te genieten van een dubbelrol van Barbara Steele en muziek van Ennio Morricone. (Severin, regio 0)

Joost Broeren

Deze lijst is samengesteld door Boudisque. Voor meer informatie ga naar boudisque.nl.

MAN ON WIRE
James Marsh
‘De artistieke misdaad van de eeuw’ wordt de krankzinnige onderneming van Philippe Petit genoemd, die in de jaren zeventig maar liefst acht keer heen en weer over een koord tussen de Twin Towers liep. Uit de reconstructie man on wire (Beste Documentaire op Sundance) blijkt dat de illegale actie werd voorbereid alsof het een bankoverval was, want niemand zou natuurlijk toestemming geven aan een zonderlinge Franse koorddanser om op 450 meter hoogte over 61 meter touw te lopen. Samen met een groep vrienden deed Petit zich voor als verhuizers om de benodigde spullen op het dak te krijgen, terwijl handlangers binnen het WTC de pasjes namaakten. De obsessie van Petit — die eerder al tussen twee torens van de Notre Dame en de Sydney Harbour Bridge liep — nam maniakale vormen aan. De geïnterviewden vertellen met glimmende oogjes hoe ze allerlei listen verzonnen om het pas gebouwde WTC binnen te komen. Zo liep Petit op krukken zodat iedereen zonder al te veel vragen de deur voor deze ‘hulpbehoevende’ openhield.
man on wire is geconstrueerd als een ‘heist movie’, met echte en nagespeelde scènes die soms wat langdradig zijn, maar desondanks is het niet moeilijk om je te verliezen in die kwajongensstreek op hoog niveau. Hoe ongelooflijk deze hele onderneming is, blijkt als ze het plan voorbereiden om het koord te spannen, dat op die hoogte hoogstwaarschijnlijk met turbulentie te maken zal krijgen. De ouderwetse pijl en boog blijkt de beste methode om het koord in het holst van de nacht van de ene op de andere toren te krijgen. Als Petit na een nacht zonder slaap uiteindelijk het koord betreedt, spreekt iedereen van een magisch moment, en na anderhalf uur spanningsopbouw geloof je dat graag. Het mooiste zijn de beelden waarop het touw niet te zien is en Petit lijkt te zweven boven de stad. 9/11 wordt geen één keer genoemd, wat maar goed is ook, want juist zo krijgt de documentaire nog een extra laag zonder in larmoyantie te vervallen.
Mariska Graveland
(James Marsh, 2008). Te koop op dvd (Cinema Delicatessen).

SHAUN THE SHEEP — THE COMPLETE FIRST SERIES
Diverse regisseurs
Een van de beste manieren om in een goed humeur te raken is een portie shaun the sheep. Alleen al de openingstune maakt je helemaal vrolijk. Heerlijk om je te verkneukelen om een stel schapen die heel aardig kunnen swingen en zelf staan te kijken van hun kunstjes. Gegarandeerde voorpret zodra de brutale varkens hun snuiten boven de heg uitsteken. De veertig afleveringen van een minuut of zeven die door de BBC in 2007 werden uitgezonden zijn nu verzameld op dvd.
Kan een voor kinderen gemaakte serie met boerderijdieren echt zo goed zijn dat je er als volwassen kijker niet vanaf kan blijven? Ja, dat kan als het uit de Aardman-stal komt, het Britse animatiehuis waar ook Wallace en Gromit het licht zagen. In feite is shaun the sheep een spin-off van het Wallace en Gromit-avontuur a close shave waarin het schaapje Shaun — te slim om met de kudde mee te lopen — een kleine bijrol speelde.
In shaun the sheep staat hij in het middelpunt op een typisch Britse boerderij waar het dagelijks leven voortdurend uit de hand loopt. Een balletje trappen met een kool wordt een heroïsch drama. Een speurtocht naar een verdwaald lammetje loopt uit op een griezelfestijn met veel tomatenketchup. En buitenaardse bezoekers blijken ook ondeugende kinderen te hebben.
De details van het Engelse platteland zijn verrassend realistisch, terwijl de makers zich aan de andere kant hebben laten inspireren door klassieke komediegenres. Inventieve slapstick, hilarische cartoongrappen, circusacts en droge Britse humor. Zonder dat er een woord dialoog aan te pas komt, hoogstens wat gemompel en gepruttel.
De grootmeesters van de stopmotion-animatie zijn er weer in geslaagd om al die betrekkelijk simpel vormgegeven figuren een levensecht en aanstekelijk karakter te geven. Het babyschaapje met zijn fopspeen, de nieuwsgierige Shaun of de verstrooide boer, het is allemaal perfect. De kroon op het werk is de hond Bitzer die voortdurend worstelt met tegenstrijdige aandriften. Het liefst springt hij samen met de schapen uit de band, maar als de boer in zicht komt salueert hij onderdanig en blaast hij als een strenge politieagent hard op zijn fluitje.
Leo Bankersen
(diverse regisseurs, 2007). Te koop op dvd (2 Entertain, import, regio 2).

HEAVY METAL IN BAGHDAD
Suroosh Alvi & Eddy Moretti
“Master of Puppets I’m pulling your strings!” schreeuwde James Hetfield van Metallica al in 1986. En nu schreeuwt Faisal hem na. Hij leeft in een heavy metal-wereld. Faisal is zanger van de enige metalband in Irak, Acrassicauda. Hij heeft Engels leren spreken dankzij Amerikaanse films, televisieseries en diezelfde James Hetfield. En hij wordt samen met zijn bandleden geïnterviewd door filmmakers bij gelegenheid Eddy Moretti en Suroosh Alvi, van het filantropische moksiemedia-platform Vice Magazine. Kortom: in warzone Bagdad is een Amerikaanse filmploeg aanwezig om Irakese jongeren te interviewen, die hun agressie van de oorlog van zich aframmen op een instrument, en die bovendien Amerikaans willen zijn en ook buitengewoon Amerikaans willen praten en redeneren. Verwarrend? Nee hoor, van de buitenwereld hebben ze gewoon niet zoveel begrepen, een lange traditie onder metalheads. Fuck it, dude. Of om het zo te zeggen: het buskruit hebben ze niet uitgevonden, deze jongens. Maar ze doen daardoor ook niemand kwaad. Zolang ze maar kunnen spelen. In 5 1/2 jaar hebben ze alleen pas zes keer opgetreden. Valt niet mee in Bagdad. Spelen.
Dit gezegd hebbende, de grote waarde van de film heavy metal in baghdad zit hem in het unieke beeldmateriaal. Die twee gonzo’s van Vice gingen steeds maar weer terug naar de band, kijken hoe het met ze ging. Daardoor krijg je een uitstekend gevoel hoe het vanaf 2003 wás om in Bagdad te wonen; en hoe het steeds erger werd, tot aan de hel van 2006, toen er elke dag een oorlog op de straat werd uitgevonden en je met twintig man personeel in een kogelvrije SUV rondgereden moest worden om een oefenstudio te bezoeken. Krankzinnige wereld waarin, zoals Suroosh Alvi op een gegeven moment welhaast achteloos vertelt, absurde dingen gebeurden: “Zie je deze mannen hier? Onze beveiligers? Dit zijn onderwijzers en ingenieurs. Maar ze liegen erover. Ze zeggen ’s ochtends tegen hun vrienden dat ze gaan werken, maar dan pakken ze hun AK-47, rijden rondjes door Bagdad en beginnen te schieten. Lijfwachten zijn ze nu. Dat is hun werk. En ’s avonds gaan ze weer terug. Als ze nog leven.” Een waar middenklassedrama in oorlogstijd, Iraqian Beauty, in een fractie van een minuut.
Mike Naafs
(Suroosh Alvi & Eddy Moretti, 2007). Te koop op dvd (Filmfreak).

SOMERS TOWN
Shane Meadows
somers town, Shane Meadows’ opvolger van zijn alom geprezen this is england (2006), zou al te gemakkelijk afgedaan kunnen worden als tussendoortje. De film begon zijn leven als korte promo voor Eurostar, de treinmaatschappij die door de kanaaltunnel tussen Londen en Parijs pendelt. Om de opening van een nieuwe locatie in het Londense St. Pancras-station op kunstzinnige wijze te vieren, nodigde de maatschappij Meadows uit een korte film te maken over de wijk Somers Town, waarin het station zich bevindt. Ze stuurden de filmmaker op weg met een bescheiden budget en een plan voor een film van krap twintig minuten; hij kwam terug met een grotendeels geïmproviseerd werk van een uur en een kwartier. Daarin is, op een enkele al te obligate verwijzing naar ‘die fantastische treinen naar Parijs’ na, de hand van de sponsor overigens niet merkbaar.
In die bescheiden speellengte zien we een bescheiden tienervriendschap opbloeien tussen de zestienjarige zwerver Tomo (Thomas Turgoose, door Meadows ontdekt voor this is england) en de vijftienjarige immigrant Marek (Piotr Jagiello). Beiden zijn niet helemaal op hun plek in Londen. Branieschopper Tomo komt er aan het begin van de film aan vanuit Nottingham, om prompt beroofd te worden van zijn tas met al zijn bezittingen. De timide Marek woont er met zijn Poolse vader Mariusz (Ireneusz Czop), die overdag als bouwvakker aan de verbouwing van het station werkt en ’s avonds met zijn Poolse vrienden doorzakt. Aan de ontbijttafel oefenen vader en zoon hun Engels door seksueel getinte adviescolumns voor te lezen en zo veel mogelijk obscure Britse scheldwoorden op te ratelen.
Juist in de prettig losse omgang tussen de karakters zit de grote charme van somers town. Bij vlagen kan de film zelfs sprookjesachtig genoemd worden, geholpen door lumineuze zwart-witbeelden die deze rafelige wijk schoonheid geven. Net als in zijn eerdere werk heeft Meadows een scherp oog en oor voor mannelijke vriendschappen, maar losgetrokken van het grimmige realisme van films als twentyfourseven of this is england wordt dit nog scherper in beeld gebracht.
Joost Broeren
(Shane Meadows, Engeland, 2008). Te koop op dvd (Optimum, import, regio 2).